Hoe gingen tieners en volwassenen in de jaren dertig tot en met zestig van de vorige eeuw om met menstruatie, sociaal gezien en individueel? Het kortste antwoord op de vraag: niet tot nauwelijks. Menstruatie was géén gespreksonderwerp.
Voor haar afstudeerscriptie aan de faculteit Geschiedenis van de Katholieke Universiteit Leuven interviewde Kim van Cauwenberghe vijftien vrouwen die voor 1947 zijn geboren. Allemaal konden ze zich nog precies herinneren hoe oud ze waren toen het begon. Acht van de vijftien vrouwen wisten min of meer af van het bestaan omdat ze er wel eens iets over hadden opgevangen.
Zeven van de vijftien schrokken zich een ongeluk toen ze bloed ontdekten in hun onderbroek. Gebeurde het op school of internaat, dan waren er meestal andere meisjes om hen gerust te stellen. Niet iedereen had dat geluk. Eén van de geïnterviewden had bij het vak gezondheidsleer net een les over zware ziektes gehad en concludeerde op basis van het bloedverlies en de hoofdpijn dat ze tyfus had. Ze leefde dagen in angst tot haar moeder en zussen haar uiteindelijk – bulderend van de lach – uit haar nachtmerrie verlosten.
Op het schoolplein
Menstruatie was géén gespreksonderwerp, concludeert Van Cauwenberghe op basis van de interviews en het omvangrijke literatuuronderzoek naar onder meer voorlichtingsmateriaal uit die tijd. Meisjes die vooraf wel wisten wat hun te wachten stond, al was het dan min of meer, hadden op school of de jeugdbeweging iets over het fenomeen opgevangen. In zeer bedekte termen. In huiselijke kring werd er niet over gesproken: het was geen onderwerp onder zussen.
In zeldzame gevallen vertelde de moeder er iets over. Meestal pas als de menarche (eerste menstruatie) al een feit was. In één moeite door hoorden de meiden dan dat ze vanaf nu moesten oppassen voor mannen (met de seksuele voorlichting was het al net zo beroerd gesteld) en leerden ze hoe gordeltjes en maandverbanden werkten. Op school werd er geen voorlichting over gegeven. De enige plek waar je er iets over kon opvangen was op de jeugdvereniging of op het schoolplein (ben je al groot geworden?).
Als het al ter sprake kwam ging het over de praktische kant, niet over het waarom van menstruatie. Opmerkelijk: kennis over de werking van het menselijk lichaam was ruimschoots voorhanden. Maar deze werd – mede door bemoeienissen van de kerk – niet verspreid. Niet alleen meisjes leefden tot de tweede helft van de vorige eeuw in onwetendheid. Ook volwassenen die stopten met menstrueren wisten vaak niet wat hen overkwam. Mannen waren er eigenlijk nog het beste aan toe: die werden voorgelicht door het leger.
Schaamrood – De ervaring van menstruatie bij katholieke Vlaamse vrouwen (1920-1960), Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Letteren, Subfaculteit Geschiedenis, Kim van Cauwenberghe, 2007
Lees ook:Met andere woorden
Zeg heb jij ’t al?
Menstrusorbiloj Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.Foto: Shutterstock.