Menstruatie op het witte doek? Jazeker! Misschien niet het eerste onderwerp waar je aan denkt als je ‘bioscoop’ of ‘Netflix’ hoort, maar ongesteldheid is steeds vaker een thema in films. Van met een Oscar bekroonde blockbusters tot persoonlijke documentaires: dit is de Period! kijkwijzer.
Documentaires
MyEndo
Net als 200 miljoen andere vrouwen, lijdt Ellen Andries aan endometriose. Samen met haar man, filmmaker Thomas Maddens, besloot de documentairemaakster en graphic designer de strijd tegen deze ziekte 4,5 jaar lang te filmen. Het doel? Meer aandacht voor endometriose creëren. Het resultaat? MyEndo, een rauwe, intieme en emotionele docu over een aandoening waar meer dan 1 op de 10 vrouwen last van heeft, maar waarvoor nog steeds geen duidelijke oorzaak of oplossing bekend is. Naast de persoonlijke zoektocht van het Belgische koppel, bevat de film ook interviews met medische experts en een animatie van Andries’ eigen endo monster.
About Bloody Time
Seks, bevallen of zelfs poep? Allemaal dingen waar Rachel Judkins makkelijk over praat. Maar ongesteldheid? Nou, nee. Waarom is menstruatie toch zo’n ongemakkelijk gespreksonderwerp? De 40 jaar oude Nieuw-Zeelandse filmmaker is al meer dan 300 keer ongesteld geweest, maar doet er nog steeds een beetje raar over. Om eindelijk van deze schaamte af te komen, onderzoekt Judkins – ‘It’s about bloody time I got over it!’ – de stilte rondom menstruatie op een erg persoonlijke manier. About Bloody Time is een film van slechts 8 minuten lang. Grappig, een beetje vreemd, maar vooral heel eerlijk en herkenbaar. Een echte conversatiestarter.
Period. End of Sentence
In 2019 won Period. End of Sentence. van de Irakees-Amerikaanse filmmaakster Rayka Zehtabchi een Oscar voor de beste documentaire. In de korte film zie je hoe menstruatiearmoede (letterlijk én figuurlijk) ingrijpt in het leven van vrouwen en meiden in een Indiaas dorpje. En hoe ondernemende vrouwen, een maandverbandmachine én voorlichting een enorm verschil kunnen maken.
Pandora’s Box
Pandora’s Box – Lifting the lid on menstruation (van regisseur Rebecca Snow) neemt de kijker mee naar onder meer Kenia, Oeganda, Canada, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Vrouwen overal ter wereld, van ontwikkelingsgebieden tot Amerikaanse gevangenissen en Europese scholen, komen aan het woord. Allemaal hebben ze moeite hun menstruatie waardig te managen. De 75 minuten durende Canadese documentaire, waarin ook activisten en andere boegbeelden van de period equity-beweging aan bod komen, ging in premiere op het Whistler Film Festival 2019 en kreeg daar een eervolle vermelding. Nieuwsgierig? Bekijk de trailer hier.
Period Girl
Period Girl volgt Nadya Okamoto, een activist en ondernemer die haar studie aan Harvard onderbrak om zich volledig op menstruatiehygiëne te richten. Al op 16-jarige leeftijd startte Okamoto Period.org, een organisatie die gratis menstruatieproducten uitdeelt aan Amerikaanse daklozen. Inmiddels is 20-plus, heeft ze een boek geschreven, Period Power, a manifesto for the menstrual movement, en treedt ze op als spreker. In Period Girl, van regisseur Jalena Keane-Lee, vertelt Okamoto over haar verleden en de zeer persoonlijke redenen waarom dat ze dit werk doet. De film laat de vrouw achter de organisatie zien en biedt zo een kijkje achter de schermen.
Things We Don’t Talk About
Things We Don’t Talk About: Woman’s Stories from the Red Tent, door filmmaker Isadora Gabrielle Leidenfrost, is een 72 minuten durende documentaire over de Rode Tent Beweging. Dit initiatief is gebaseerd op De Rode Tent, een roman van Anita Diamant (meer over dit boek lees je hier). In een rode tent trekken vrouwen zich samen terug, vertellen ze elkaar levensverhalen en geven hun kennis en geheimen door. Het is een veilige plaats waar vrouwen hun cyclus eren en praten over dingen waar ze het op andere plaatsen meestal liever niet over hebben.
Korte films
For The Sake of Calmness
For The Sake of Calmness – de eerste korte film van de Iraanse fotografe Newsha Tavakolian – is geen menstruatiefilm in de strikte zin van het woord. Het is feitelijk een aaneenschakeling van verstilde landschappen en gezichten, gecombineerd met een verontrustende soundtrack. Ofwel een experimenteel kijkje op een realiteit die maandelijks wordt verstoord door het premenstrueel syndroom. ‘Ongeveer een week voor ik ongesteld word, verandert mijn stemming: ik voel te veel, ik zie te veel. Ik trek me die dagen terug, het voelt alsof er geen filter tussen mij en de buitenwereld is, alsof ik naakt ben. Zo voelde ik me jarenlang elke maand, zonder dat ik wist wat het was,’ vertelde ze in een interview aan de Volkskrant. Inmiddels is ze ervan overtuigd PMS ook een superkracht is. ‘Tijdens de gesprekken met vrouwen en artsen realiseerde ik me dat veel vrouwen tijdens PMS een zesde zintuig krijgen. In het verleden zijn vrouwen om die reden bijvoorbeeld gestenigd of verbrand, ze werden heksen genoemd vanwege hun gevoeligheid. Vrouwen zijn op die PMS-dagen op het toppunt van hun creativiteit en kracht. Maar omdat je zo veel voelt, doe je de deur naar de buitenwereld dicht: je wilt niemand zien, niets doen, alles is te veel.’ For The Sake of Calmness ging in wereldpremière op het International Film Festival Rotterdam (IFFR). Bekijk de trailer via vimeo.
PMS
De film gaat nog in roulatie, maar je kunt de trailer hier alvast bekijken. PMS, van de Portugese filmmaker Ana Pio, is een 9-minuten durende film over makelaar Maria die een appartement probeert te verkopen op de dag voordat ze ongesteld moet worden. Als dat maar goed gaat, zou je denken. Dat vraag je je inderdaad af tijdens het bekijken van deze zwarte comedy. Of is het toch een thriller? Pio wil met haar project het onderwerp ‘vrouwen + hormonen’ normaliseren. Waarom? ‘Ik heb zelf last van PCOS en mijn moeder heeft een slopende overgang meegemaakt. Daarom ben ik een groot voorstander van het normaliseren van menstruatie in de media. Dan wordt het in het gewone leven ook makkelijker om over te praten.’ Een film over de overgang wordt haar volgende project.
Not Ovary Acting
Nog een film over endometriose. Not Ovary Acting is gemaakt door het Amerikaanse End of Endo Project en vertelt het verhaal van Leah, een jonge vrouw met pijnlijke menstruaties. Ze bezoekt verschillende artsen, maar krijgt overal te horen dat ze zich niet aan moet stellen en wordt weer naar huis gestuurd met een strip anticonceptiepillen. Ongesteld worden is nu eenmaal geen feestje. Uiteindelijk krijgt Leah de juiste diagnose – je raadt het al: endometriose – en behandeling. Not Overy Acting is soms wat belachelijk en absurd, maar heeft wel een serieuze boodschap: met menstruatieklachten hoef je niet te leren leven. En wat de dokters ook zeggen, je stelt je niet aan.
A Bloody Mess
A Bloody Mess, door de Zuid-Aziatische Canadese filmmaker Asis Sethi, won Best Short Film op verschillende filmfestivals. De 11 minuten durende film gaat over Varsha, voor wie het onmogelijk is een normale conversatie over menstruatie te hebben met haar moeder. Dat ligt aan het feit dat haar conservatieve Zuid-Aziatische familie dit als een taboe-onderwerp beschouwt. Hoewel ze in een ander land leeft, moet Varsha de eeuwenoude Indische menstruatietradities volgen. Dat weigert ze, met familieruzies als gevolg. Moraal van het verhaal: met je dochter over ongesteldheid praten is ongelooflijk belangrijk.
Birdland
Birdland is een Nederlandse film, van scenarist en regisseur Ashgan El-Hamus, en gaat over een dochter en een moeder in een woonwagenkamp. Skye, de 8-jarige stoere dochter, wil zó graag ouder zijn, dat zij alles van haar moeder Joy kopieert. Dat Birdland over menstruatie zou gaan, was een logisch gevolg. El-Hamus: ‘Want hoe breng je dat in beeld, die wens om snel volwassen te worden? Ik herinnerde me dat ik als kind heel graag ongesteld wilde worden, omdat dat voor mij symbool stond voor ‘vrouw zijn’.’ De tweede reden om het onderwerp te tonen, was El-Hamus’ frustratie over de manier waarop menstruatie normaal gesproken wordt verbeeld. ‘Als het al gebeurt, wordt menstruatie altijd zo mooi en schoon mogelijk in beeld gebracht. Bloed is bijvoorbeeld blauw. Niet heel realistisch. Of het is meteen horror, dat kan ook.’
Speelfilms
The Great Indian Kitchen (new!)
Zoals de titel al doet vermoeden, toont deze film veel zelfgemaakt eten. Maar, en dat speelt een veel grotere rol in The Great Indian Kitchen, het toont ook hoe Indiase vrouwen na hun huwelijk gedwongen worden tot een leven als huisvrouw. (Lees voor ‘huisvrouw’ gerust ‘huisslaaf’). Koken, afwassen, schoonmaken en nog meer koken, iedere dag opnieuw. Regisseur Jeo Baby zegt hierover: ‘De keuken is eigenlijk hel’ – hiermee doelt hij niet op Gordon Ramsay’s Hell’s Kitchen. Tijdens hun menstruatie zijn vrouwen onrein en dus verbannen uit de keuken. Wanneer de ongestelde vrouw in deze film per ongeluk haar man aanraakt, raadt een priester hem aan zich te zuiveren. Hoe? Door het eten van koeienpoep of het drinken van koeienurine, allebei uiteraard veel reiner dan dat vieze menstruatiebloed. De man mag uiteindelijk zich met water zuiveren, de vrouw gaat na haar ongesteldheid weer hup de keuken in. The Great Indian Kitchen geeft realistisch weer wat er gebeurt in traditionele Indiase gezinnen waar het patriarchaat nog steeds heerst.
Padman
Padman is gebaseerd op het waargebeurde levensverhaal van Indiër Arunachalam Muruganantham (1962). Het verhaal begint wanneer Muruganantham ontdekt dat zijn vrouw vodden gebruikt tijdens haar menstruatie. De entrepreneur besluit een machine te ontwikkelen waarmee hij budgetvriendelijk maandverband kan produceren, maar betaalt daarvoor een hoge prijs. Hij raakt bijna al zijn familie, zijn geld en zijn positie in de samenleving kwijt. Omdat hij geen vrouwen kan vinden die zijn producten willen proberen, test hij ze zelf en komt zo bekend te staan als de man die maandverband droeg. Padman – geproduceerd door de Indiase Twinkle Khanna, met haar man en Bollywood filmster Akshay Kumar in de hoofdrol – was in 2019 genomineerd voor een Oscar, maar greep net naast het felbegeerde gouden beeldje. Te zien op Netflix!
Phullu
Nog een film over een Indiase man die maandverband produceert voor de vrouwen in zijn dorp. Phullu (in het Hindi een woord dat gebruikt wordt voor een man die veel tijd met vrouwen doorbrengt) kwam al in 2017 uit, vóór Padman. Dat deze film niet zo bekend is als Padman, ligt waarschijnlijk aan het feit dat er niet zo veel bekende Bollywood acteurs in meespelen. Een ander verschil tussen de twee films: Phullu is niet gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het is een drama over menstruatie, gezondheid en bewustwording, met de slogan: ‘Jo aurat ka dard nahi samajhta, bhagwan usse mard nahi samajhta.’ (Ofwel: Een man die geen oog heeft voor de pijn van een vrouw, is in de ogen van God geen man.)
Comedy
Period Piece
Period Piece is een serie korte kostuumdrama’s over menstrueren in verschillende tijden. Met de filmpjes wil de Amerikaanse actrice Liliana Tandon bewerkstelligen dat meiden wat minder schaamte voelen als het om menstrueren gaat. Een serieuze boodschap, maar bij deze geschiedenisles met een megavette knipoog valt genoeg te lachen. Seizoen 1 voert de kijker via onder meer Amerika in de koloniale periode, achttiende-eeuws Frankrijk, Victoriaans Engeland en New York tijdens de Roaring Twenties, naar menstruatie in de moderne tijd (sleutelwoord: ontkenning!). Seizoen 2 trakteert je op een menstruatieverhaal uit het oude Rome, gehannes met maandverband in het Wilde Westen, de menstruatievlek als fashion statement en natuurlijk #makeperiodsgreatagain! met Donald Trump.
Lees ook:
Period Playlist
28 Boekjes voor het bloeden
Filmfestivals
Slaapkamergeheimen
Filmpje: Menstruation Machine
The making of: Cyclus
