Mensen menstrueren. Sommige dieren ook. Maar een godin die ongesteld wordt? In de Kamakhya tempel in India, waar de baarmoeder en vagina van de godin Sati liggen, gebeurt dit elk jaar.

De legende van Sati

Volgens een Indiase legende pleegde de godin Sati (ook wel Kamakhya genoemd) zelfmoord omdat haar vader haar echtgenoot Shiva niet erkende. Verdrietig nam Shiva zijn dode geliefde op zijn schouders en danste de tandav, de vernietigingsdans. De god Vishnu, die niet wilde dat de kosmos ontregeld zou raken door dit gedans, sneed vervolgens het lichaam van Sati in stukjes en verspreidde die over de aarde. Overal waar een deel van Sati’s lichaam terecht kwam, werd een heiligdom voor de godin opgericht.

Haar baarmoeder en haar vagina (ook wel yoni genoemd) vielen op de heuvel van Kamakhya in Assam (in het noord-oosten van India), waar nu de Kamakhya tempel staat. Daar wordt Sati vereerd in een grot (de baarmoeder), in de vorm van een yoni-achtige steen met een bron erbij. Eens per jaar, in de derde week van juni, sluit de tempel omdat het bronwater rood wordt: de godin menstrueert. Hoe dat komt, weet niemand zeker. Sommigen zeggen dat de waterverkleuring in de moessonperiode veroorzaakt wordt door ijzeroxide uit de bodem. Anderen beweren dat de priesters van de tempel ieder jaar kleurstof in de bron gieten.

Ambubachi Mela: een speciaal menstruatiefeest

Wat de reden van de verkleuring ook is, de menstruatie van de godin is tijd voor een feestje. Tijdens de Ambubachi Mela, dat ieder jaar duizenden bezoekers trekt, wordt de vruchtbaarheid van de aarde en de vrouwelijke levenskracht gevierd. Gelovigen kunnen er een ‘prasad’ krijgen, een lapje stof gedrenkt in het menstruatiebloed van de godin dat geluk en kracht brengt.

Volgens sommige mensen zorgt de Ambubachi Mela ervoor dat menstruatie in Assam minder taboe is dan in de rest van India. Hoewel vrouwen nog steeds als onrein worden beschouwd als ze ongesteld zijn, is er in Assam ook een festival ter ere van de menarche. Dit ritueel heet Tuloni Biya, oftewel klein huwelijk. Na haar eerste menstruatie wordt er een feestje gehouden om te vieren dat een meisje een vrouw geworden is. Compleet met bezoek, gezang en cadeautjes, lijkt deze symbolische period party wel een beetje op een huwelijk. Vroeger waren alle familieleden, buren en vrienden uitgenodigd voor een publiek festijn. Vandaag de dag is Tuloni Biya in steeds meer families een privéfeestje.

Raja Parba: wanneer de Godin Aarde ongesteld is

In Odisha (in het oosten van India) is er nog een festival gewijd aan menstruatie. Tijdens Raja Parba (Raja komt van Rajas, Sanskriet voor menstruatie; Parba betekent festival in het Odia, een taal die in Odisha gesproken wordt) is de Godin Aarde ongesteld. Dit wordt vooral gevierd door te relaxen: tijdens de drie dagen die het festival duurt, hoeven vrouwen geen huishoudelijk werk te doen. In plaats daarvan dragen ze hun mooiste kleding, versieren ze zich met rode kleurstof, zingen en dansen ze. Meisjes spelen op grote schommels die met bloemen versierd zijn.

Veel rituelen die tijdens dit festival uitgevoerd worden, hebben een link met het huwelijk en het feit dat meisjes opgroeien tot jonge vrouwen. Maar Raja Parba heeft ook een betekenis voor de landbouw in het oosten van India. Het begint namelijk ieder jaar op 15 juni, kort voor de moessonregens. De moesson staat symbool voor het reinigende bad na de menstruatie. Wanneer de regen stopt en de grond vruchtbaar wordt, is het in Odisha tijd voor het zaaiseizoen.

Rishi Panchami: boete doen voor zonden in vorige levens

Festival nummer drie dat wat met menstruatie te maken heeft: Rishi Panchami. Tijdens Rishi Panchami, dat in augustus – september gevierd wordt, worden de Saptarishi (de zeven oude wijzen) geëerd. Volgens een legende was er eens een meisje dat iedere nacht onder de mieren zat. (In een andere versie van het verhaal werd het meisje door wormen gebeten – wat er ook gebeurde, leuk was het niet). Haar ouders, Uttank en Sushila, vroegen een oude wijze man om raad. Volgens hem had hun dochter in haar vorige leven een zonde begaan: ze was in de keuken gekomen terwijl ze menstrueerde. Om hiervoor boete te doen, moest ze tijdens Rishi Panchami allerlei rituelen uitvoeren om haar ziel te zuiveren. Het meisje deed netjes wat haar opgedragen was en leefde nog lang en gelukkig.

Tegenwoordig voeren nog steeds veel Nepalese vrouwen rituelen uit tijdens Rishi Panchami, de Rishi Panchami Vrat genaamd. Ze vasten die dag, bidden en nemen rituele baden waarbij ze zichzelf 365 keer wassen. De reden hiervoor? Vergiffenis vragen voor eventuele zonden die ze begaan hebben tijdens hun menstruatie, bijvoorbeeld per ongeluk iemand anders aanraken. Excuses maken voor je ongesteldheid? Een groeiend aantal vrouwen vindt dit onzin en weigert mee te doen aan deze gebruiken. Maar met de Nepalese regering die Rishi Panchami een ‘vrije dag voor vrouwen’ noemt en allerhande folklore over vrouwen die herboren worden als honden of prostituees omdat ze zich niet aan de strikte menstruatie-verboden gehouden hebben, is er nog een lange weg te gaan.

Foto: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Lees ook:
Menstruatie en Hindoeisme
Ten strengste verboden
Menstruatie en het Jodendom 
Wel/niet naar de kerk
Menstruatie en het Boeddhisme