LAATSTE UPDATE: 19-2-2024

In de negende maand van de islamitische maankalender wordt tussen fajr (zonsopkomst) en maghrib (zonsondergang) door moslims wereldwijd traditioneel gevast. Vasten wordt gezien als een manier om zelfdiscipline te leren, de ziel te zuiveren en Allah te danken.

Haa’idh?

Menstruerende vrouwen (haa’idh) hoeven tijdens ramadan niet te vasten. Zij moeten de gemiste vastendagen wel inhalen. Dat geldt niet voor de gemiste gebeden, aangezien deze vijf keer per dag plaatsvinden en het vasten slechts één keer per jaar is. Wie de gemiste dagen wil inhalen, moet er absoluut zeker van zijn dat de menstruatie ’s nachts is gestopt. Alleen dan mag je de volgende dag met vasten beginnen. Als de menstruatie overdag stopt, mag je pas een dag later beginnen.  

Waarom mag je tijdens je menstruatie eigenlijk niet vasten, bidden of de gebedsruimte van een moskee betreden? Ook in Nederlandse moskeeën kom je waarschuwingsbordjes tegen die daaraan helpen herinneren. Het antwoord ligt voor de hand: binnen de islam word je tijdens je maandelijkse bloeding als onrein beschouwd. Vandaar ook het rituele en reinigende bad (Ghusl genaamd) aan het eind van de menstruatieperiode. Moskeeën zijn niet de enige plek waar speciale regels gelden. Ook op islamitische scholen moeten meiden zich aan bijzondere regels houden. Het identiteitsbeleid van een Haagse groep islamitische basisscholen schrijft bijvoorbeeld voor dat meisjes hun menstruatie aan een vrouwelijke leerkracht moeten melden. Naar aanleiding van een artikel van Steilberg & Metin over deze kwestie zijn inmiddels kamervragen gesteld.

Reglement van een moskee (foto privébezit).

Ramadan menstruatiestudies

De regels die vrouwen tijdens hun regels (Vlaams voor ‘menstruatie’) van religieuze plichten ontheffen, zijn er ook om gezondheidsredenen. Niet zonder reden. Als je last hebt van hevige en pijnlijke bloedingen liggen ijzertekort en dus vermoeidheid op de loer. Vasten doet je gezondheid dan geen goed. Onderzoek bevestigt dat. In 2013 verscheen in het Iraanse Journal of Reproductive Medicine een studie waarvoor de cycli van 80 studentes in kaart waren gebracht. Onderzoekers ontdekten dat menstruatiestoornissen als een onregelmatige menstruatie, een korte cyclus en hevig menstrueel bloedverlies vaker voorkomen tijdens de vastenmaand. Vooral bij vrouwen die langer dan 15 dagen niet aten en dronken tussen zonsopgang en zondondergang.  

Voor een andere studie, in 2017 gepubliceerd in het Middle East Fertility Journal, werd de relatie tussen menstruatieveranderingen en vasten tijdens de ramadan bij 85 vrouwelijke studenten onderzocht. Ook deze studie liet zien dat het menstruatiepatroon inderdaad veranderde; met name als het ging om de hoeveelheid bloedverlies. Volgens de onderzoekers zou dat niet alleen te maken hebben met een ander voedingspatroon, maar ook met een ander slaappatroon. Tijdens ramadan wordt na zonsondergang uitgebreid gegeten. Hoe dichter je bij de langste dag komt, hoe later die zonsondergang is en hoe later je naar bed gaat.  

Gewoon blijven eten en drinken

Niet alleen menstruerende vrouwen moeten zich om gezondheidsreden onthouden van vasten. Ook kinderen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, ouderen en zieken mogen tijdens de ramadan gewoon blijven eten. Zij worden wel aangemoedigd om hun geloof op een andere manier te belijden. Bijvoorbeeld door middel van dhikr (lofprijzingen als ‘Allahu Akbar‘, ‘Alhamdulillah‘ en ‘Subhanallah’ 33 keer herhalen; behalve gebedssnoeren zijn er ook apps waarmee je dit kunt bijhouden). Of door vrijwilligerswerk.

Menstruerende vrouwen (en hun echtgenoten) moeten zich binnen de islam aan meer regels houden. Zo is seks tijdens de menstruatie een no-go. Elkaar omhelzen, kussen en aanraken (buiten de genitale zone) mag wel. In sommige moslimgemeenschappen wordt tampongebruik ontmoedigd. Dit is eerder een cultureel dan een religieus iets en heeft te maken met het taboe op seks voor het huwelijk. Uit angst het maagdenvlies te beschadigen, gebruiken moslima-meisjes liever maandverband. Met bloed bevlekte lakens na de huwelijksnacht worden gezien als een bewijs van maagdelijkheid. Ten onrechte trouwens.  

Kansberekening

Terug naar het vasten. Overdag iets eten of drinken tijdens ramadan is het equivalent van keihard ‘ik ben ongesteld!’ schreeuwen in een openbare ruimte; daarom doen moslima’s dit vaak stiekem, zegt Hanan Issa in haar blog op The Express Tribune. Op Patheos.com beschrijft Rana S. hoe enorm vervelend het is als je tijdens je menstruatie door een neef/broer/buurman/vage kennis wordt aangesproken op het feit dat je eet of drinkt. Er wordt al gauw gedacht dat je smokkelt. Nog eens extra als je een hoofddoek draagt. Na wat ongemakkelijke voorvallen gooit ze het nu over een andere boeg: ze vertelt luid en duidelijk wat de reden voor haar vasten-break is.

Meestal neemt het gesprek dan een ongemakkelijke wending. Voor de vraagsteller dan. Die vraagsteller zou ook beter moeten weten. De kans dat je als moslima in de vruchtbare leeftijd het vasten moet onderbreken, is natuurlijk groot. Heel Erg Groot. Kwestie van wiskunde. De ramadan duurt 29 tot 30 dagen en de complete menstruatiecyclus beslaat gemiddeld 28 dagen; daarvan ben je er zo’n 5 ongesteld. Tijdens een vakantie word je ook altijd ongesteld. Een kwestie van kansberekening.

In 2024 begint ramadan (afhankelijk van waar je woont op deze planeet) op 10 maart en duurt de vastenmaand tot om en nabij 8 april. De traditionele vastenperiode wordt normaal afgesloten met het Suikerfeest (Eid ul-Fitr).

LAATSTE UPDATE: 19-2-2024

Boekentip: Menstruatie in de islam is een Nederlandstalig boekje voor jonge meiden die de islamitische regels moeten of willen volgen tijdens de menstruatieperiode. Het is geschreven door Asma Bouhotan, Tugce Apaydin, en Gabrielle Geise; drie islamitische theologen.

Meer over menstruatie + religie:
Jodendom 
Boeddhisme
Hindoeïsme
Ten strengste verboden
Wel/lniet naar de kerk

Foto: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.