Na de publicatie van De Grote Boodschap kreeg Britse wetenschapsjournalist Rose George het verzoek om over menstruatie te schrijven. Het werd Bloed. Een biografie. Een boek over allerlei aspecten van bloed. In 319 pagina’s bespreekt George onder meer Oxford-hoogleraar Janet Vaughan, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Londen de eerste bloedbanken opzette, maar ze zoomt ook in op bijvoorbeeld bloedzuigers en vampiers.

Waren sommige beweringen maar echt waar…

Voor de Period-lezers zijn vooral hoofdstukken 6 en 7 interessant. Daar gaat George namelijk dieper in op menstruatie. Ze begint bij Plinius de Oudere, die beweerde dat wanneer een menstruerende vrouw over een tarweveld loopt, rupsen, wormen, torren en ander ongedierte van de aren zullen vallen. ‘Hij zat er heel vaak naast,’ schrijft George. ‘Waren sommige van deze beweringen maar echt waar; het zou ons een hoop onkruid wieden besparen.’ Al sinds de tijd van Plinius zijn er mensen die ongesteldheid als iets onreins beschouwen. Dat dit vandaag de dag nog steeds zo is, ziet George tijdens haar bezoek aan Jamu. In dit dorpje in het midwesten van Nepal komt chaupadi, waarbij vrouwen tijdens de menstruatie uit huis worden verbannen en aan allerlei reinheidsvoorschriften moeten voldoen, nog steeds voor.

Menstruatiehutten in Nepal

Ze bezoekt daar  de 16-jarige Radha, die tijdens haar menstruatie het huis van haar familie niet mag binnentreden, niets anders dan gekookte rijst mag eten en slaapt in wat George beschrijft als ‘een stal, maar dan kleiner en gammeler.’ Volgens overheidsonderzoek zouden de gevallen van chaupadi in het midwesten van het land minder dan 10% moeten zijn, maar de schrijfster ziet bij bijna ieder huis nog een menstruatiehut staan. Ze spreekt met Nepalese vrouwen en merkt dat het vooral de grootmoeders, schoonmoeders en moeders zijn die de chaupadi-traditie in stand houden. Want ongesteldheid is vies, zo blijkt ook tijdens Rishi Panchami. Bij dit festival  doen vrouwen ritueel boete voor eventuele zonden die ze tijdens hun menstruatie hebben begaan, zoals het per ongeluk aanraken van een man.

Verboden te skiën

Vreemde gebruiken uit een andere cultuur? Misschien. Maar George’s boek laat zien dat het stigma niet alleen in Nepal bestaat. Ook in Japan (een sushi-chef die gelooft dat ongesteldheid vis bederft), Zwitserland (de voorzitter van de internationale skifederatie zei in 2010 dat een baarmoeder bij een skisprong kon knappen) en Amerika. Daar besloot de US Forest Service in 1988 dat vrouwen tijdens hun menstruatie niet meer in bossen mochten werken om berenaanvallen te voorkomen. Later bleek dat menstruatiegeur helemaal geen speciale aantrekkingskracht op beren heeft en werd deze beslissing herroepen). Menstruatieschaamte komt niet alleen voor bij Khushi, het schoolmeisje uit Uttar Pradesh dat als ze ongesteld is haar nagels niet lakt omdat dit de lak aan zou tasten, maar ook bij de schrijfster van het boek zelf. Zo bekent George dat ze zich twintig jaar later nog steeds doodschaamt voor de keer dat ze in een restaurant in Parijs een zijden kussen heeft ondergebloed.

Tussen wetenschap en trivia

Niet alleen de aangrijpende verhalen, ook de schrijfstijl van George, die overigens menopauzaal is en berekend heeft dat ze de afgelopen 35 jaar zo’n 21 liter menstruatiebloed heeft uitgescheiden, maakt dat dit boek boeit. Moeiteloos schakelt ze tussen wetenschappelijke begrippen als de conflicthypothese (dat menselijk baarmoederslijmvlies zo dik  is omdat onze embryo’s zo parasitair zijn) en populaire menstruatie-eufemismen als aardbeienweek. ‘De Fransen schijnen het ketchupweek te noemen, wat ik teleurstellend vind. Van hen had ik op z’n minst een of andere jus de verwacht.’ Humor, trivia en memoires. Samen zorgen ze ervoor dat je verder wilt lezen en niet afhaakt bij de vele aangehaalde onderzoeken en rapporten (zo heeft hoofdstuk 6 maar liefst 64 voetnoten).

Menstruatieman

In hoofdstuk 7 neemt George je mee op reis naar Tamil Nadu (India), waar menstruatieman Arunachalam Muruganantham woont. Werd hij eerst door zijn vrouw verlaten en zijn dorpsgenoten verbannen omdat hij maandverband droeg, inmiddels is Muruga wereldberoemd door zijn uitvinding: een machine die betaalbaar maandverband produceert. Wereldwijd zijn er nu 4.400 machines in bedrijf in 25 landen; alleen al in India worden 990 verschillende merken maandverband met Muruga’s machine gemaakt. George bezoekt zijn bedrijf Jayaashree Industries en ziet één van zijn machines aan het werk in een vereniging voor ouders van geestelijk gehandicapte kinderen. Terwijl ze cellulose tot een absorberende kern drukt, het verband met behulp van een andere machine met stof omkleedt en de plakstrip erop lijmt, realiseert ze zich dat de 12 gram uitgeplozen, betaalbare houtvezel ‘voor vrijheid, vooruitzichten en mogelijkheden staat’.

Geïndoctrineerd door reclame

Het bezoek aan Muruga is aanleiding voor een inventarisatie van de vrouwelijke hygiënemarkt. George begint met Koningin Elizabeth I. Via de tampons van watten uit de Eerste Wereldoorlog en de superabsorberende en aan TSS gelinkte Rely tampons in de jaren zeventig komt ze uit bij een marketingindustrie die pas in 2011 een rode vlek op maandverband durfde te laten zien. Zelf is George ook geïndoctrineerd door de voortdurende boodschappen over discretie: ‘Ik houd mijn tampon nog steeds uit het zicht als ik naar het toilet ga’. Vandaag de dag is het bloed in de reclamewereld niet meer blauw. Maar hoewel hedendaagse reclames duidelijker weergeven waarvoor de producten bedoeld zijn (in 2017 toonde een Bodyform-reclame echt menstruatiebloed), zwijgen ze nog steeds over de ingrediënten. Want wat zit er nou precies in de tampons en maandverband? George, die haar endometriose wijt aan hormonale ontregeling door chemische stoffen in het milieu, maakt zich zorgen. ‘Als we lolly’s in onze vagina zouden stoppen, zouden we daar een stuk meer van weten.’

Must-read

Een reisverslag, populaire wetenschapsliteratuur, cultuurgeschiedenis of een politiek essay. Hoe je het ook wilt noemen, het is een bloody good boek. Daarom: houd het niet alleen bij de hoofdstukken over menstruatie. Lees ook de rest en maak kennis met zoölogen die bloedzuigers kweken in Wales, hemofiliepatiënten in het Verenigd Koninkrijk die door besmette plasmaproducten hepatitis C hebben opgelopen en tienermeisjes uit Kaapstad die met seks betalen voor telefoons of kleding en zo besmet raken met hiv. Bloed. Een biografie. is een must-read voor iedereen die wat meer wilt weten over de vloeistof waarvan er – bij vrouwen althans – zo’n 4,5 liter door je aderen stroomt.

Mail & Win

Period! geeft 3 exemplaren van het boek Bloed van George Rose cadeau! Kans maken? Mail je naam en postadres o.v.v. ‘Bloed’ voor 22 december 2019 naar redactie<@>period.nl. De winnaars krijgen per e-mail bericht. – CLOSED –

Niet gewonnen? Niet getreurd. Je kunt deze Ambo / Anthos uitgave ook kopen bij bijvoorbeeld Bol.com.

Wil je weten wat we met je gegevens doen? Bekijk dan even ons privacy- & cookiebeleid. Wil je geen actie missen? Volg ons dan ook op Facebook en/of  Instagram en meld je via redactie<@>period.nl aan voor de Period! Nieuwsbrief. Binnenkort weer een nieuwe mail & win!

Lees ook:
Mooi rood is niet lelijk (mail & win)
5 Dingen die je kunt doen met menstruatiebloed
28 Boekjes voor het bloeden
Zure wijn en geschifte mayonaise
Is menstruatiebloed gewoon bloed?

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.