Wat is de invloed van de menstruatiecyclus op de schoolprestaties van meisjes in het voortgezet onderwijs? Voor het antwoord op die vraag van een docent dook kennismakelaar Peter Noort van Kennisrotonde in de literatuur. Spoiler: de aanleiding is misschien nog verrassender dan het antwoord. Want waarom stelde de biologiedocent die vraag eigenlijk? Zijn meisjes in haar klas op sommige momenten lastiger? Of is er iets anders aan de hand?

We beginnen met de bevindingen van Kennisrotonde. Bijna alle vrouwen hebben wel eens last van hun menstruatie. Dat zal geen verrassing zijn. Bij 8-81% van de vrouwen zijn deze klachten dusdanig vervelend en consequent aanwezig dat sprake is van premenstrueel syndroom (PMS); 2-50% heeft last van premenstruele dysfore stoornis (PMDD). Dat deze percentages zo uiteenlopen, komt door verschillende onderzoeksmethoden, met afwijkende leeftijdsgroepen en definities. Gemiddeld genomen lijdt 10-25% van de menstruerende vrouwen aan PMS of PMDD.

Dat PMS-klachten als somberheid, geïrriteerdheid, concentratieproblemen, vermoeidheid en pijn invloed kunnen hebben op het dagelijks functioneren, en dus dat je menstruatiecyclus je prestaties beïnvloedt, is goed denkbaar. Probleem is alleen dat nauwelijks specifiek onderzoek is gedaan bij meisjes van schoolgaande leeftijd. Sterker: van menstruatieklachten anders dan menstruatiepijn (dysmenorroe) is lange tijd onterecht aangenomen dat ze juist minder vaak voorkwamen bij adolescenten.

8-15% van de scholieren thuis door (pre)menstruele klachten

Om de invloed van de menstruatiecyclus op schoolprestaties te kunnen bekijken, is het belangrijk onderscheid te maken tussen de fases van de cyclus: folliculair (ofwel vòòr de eisprong) en luteaal (ofwel vòòr de menstruatie). Ook is het van belang een verschil te maken tussen het hebben van gezonde cycli en het hebben van PMS/PMDD.

Veel vrouwen merken stemmingswisselingen in de luteale fase, maar alleen bij vrouwen met PMS werd een significante toename in stemmingsklachten gevonden. Van de vrouwelijke scholieren bleek 8-15% incidenteel of regelmatig thuis te blijven vanwege (pre)menstruele klachten. Ander onderzoek toonde een relatie aan tussen thuisblijven van werk of studie en de mate van pijn/discomfort tijdens de menstruatie. Research naar de invloed van de menstruatiecyclus op het presteren, leverde gemengde resultaten op. Sommige studies toonden aan dat vrouwen vlak voor hun menstruatie slechter presteerden op aandachtstaken, mogelijk door hormoonconcentraties of menstruele pijn. Volgens ander onderzoek was er geen of nauwelijks verschil in cognitief functioneren tijdens de verschillende fasen van de cyclus, bij vrouwen met én zonder PMDD.

Beter kaartlezen tijdens je menstruatie

Dat sekseverschillen van invloed zijn op bepaalde prestaties is bekend. Vrouwen zijn over het algemeen beter in verbale taken terwijl mannen beter scoren op ruimtelijke taken. Veranderende hormoonspiegels tijdens de menstruatiecyclus lijken hier invloed op te hebben. Kort door de bocht: vrouwen presteren tijdens hun menstruatiefase bijvoorbeeld beter op taken waar mannen doorgaans beter in zijn (denk aan kaartlezen). Waarschijnlijk doordat de concentraties vrouwelijke hormonen dan lager zijn. Hormonale veranderingen tijdens de cyclus hangen dus zeer waarschijnlijk samen met cognitief functioneren. Dat kan zowel positief als negatief uitpakken.

Conclusie: zelfs als niet voldoende onderzoek bij de doelgroep (schoolgaande meisjes) is gedaan, staat buiten kijf dat vòòr en tijdens de menstruatie psychische en lichamelijke veranderingen het dagelijks leven beïnvloeden. Bij de meeste vrouwen met een gezonde cyclus zijn nadelige effecten hiervan waarschijnlijk minimaal. Verhoudingsgewijs laten vrouwen met PMS/PMDD wel een duidelijkere verslechtering in cognitieve functies zien tijdens de premenstruele fase. Premenstruele klachten bemoeilijken, net als pijn en verzuim, het sociaal functioneren.

Invloed van menstruatiecyclus op de… docent

Maar dan de hamvraag: waarom stelde de biologiedocent deze vraag? Functioneren haar leerlingen anders tijdens hun cyclus? Zijn ze op sommige momenten lastiger? Presteren ze slechter? Er blijkt iets anders aan de hand. Het droogkomische antwoord aan Period! Magazine: ‘Nu ik er zelf geen last meer van heb, realiseerde ik me dat mijn werkgever mijn menstruatiecyclus vanaf het begin van mijn diensttijd zou kunnen terugrekenen, puur op basis van de keren dat ik leerlingen uit de les heb verwijderd. Door dat besef begon ik me af te vragen hoeveel last meisjes eigenlijk hebben, afgezien van buikpijn. Tot mijn verbazing kon ik er zelf geen wetenschappelijke informatie over vinden, daarom heb ik Kennisrotonde om antwoord gevraagd. Mijn bijbedoeling? Hier aandacht op vestigen. Zodat er misschien eens serieus onderzoek naar wordt gedaan…’

Meer weten?
Kennisrotonde is een online loket voor de beantwoording van actuele kennisvragen uit en over het onderwijs. Het volledige rapport over deze vraag, inclusief de geraadpleegde literatuur, vind je hier.

Foto: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Lees ook:
Je cyclus beïnvloedt … strijdlust
Je cyclus beïnvloedt …shopgedrag
Je cyclus beïnvloedt …creativiteit