Nationaal onderzoek naar menstruatiearmoede van Neighborhood Feminists illustreert dat 1 op de 4 mensen die in Nederland menstrueren hier negatieve gevolgen van ondervindt. Goed nieuws is er ook: de resultaten uit Amsterdam laten namelijk zien dat interventie kan werken.

– DOOR ROBINE VAN DER EIJK –

Als je zelf niet menstrueert, ken je vast wel iemand die dat wel doet. Voor velen is het omgaan met hun menstruatie een voortdurende strijd die samenhangt met armoede en ongelijkheid. Menstruatiearmoede is slopend en verstorend, heeft invloed op elk facet van het leven en beperkt uiteindelijk iemands mogelijkheden en vermogen om deel te nemen aan de samenleving. In navolging van het eerste onderzoek naar de omvang van menstruatiearmoede in Amsterdam in 2022, heeft de Amsterdamse NGO Neighborhood Feminists (NF) opnieuw samengewerkt met onderzoekers van Opinium om het grootste onderzoek ooit naar menstruatiearmoede in Nederland te voltooien. Daarbij werd extra aandacht besteed aan de situatie in Amsterdam om de resultaten te kunnen vergelijken met de bevindingen van twee jaar geleden.

Code Red: de onderzoeksresultaten

De landelijke onderzoeksresultaten zijn schrijnend: menstruatiearmoede in Nederland is wijdverspreid, komt zowel boven als onder de armoedegrens voor en beperkt zich niet tot de grote steden. Gebaseerd op de antwoorden van 3.547 deelnemers concludeert het Code Red-onderzoek dat 765.000 mensen (25% van de mensen die menstrueren) niet de middelen hebben of moeite hebben om de benodigde menstruatieproducten te betalen. In totaal was een alarmerende 13% van de responenten het afgelopen jaar niet in staat om menstruatieproducten te betalen. Alleen al in Amsterdam ervaart 14% van hen menstruatiearmoede. Maar liefst  86% van degenen die er niet of nauwelijks in slaagden de producten te betalen nam hun toevlucht tot alternatieve acties, zoals bezuinigen op andere basisbehoeften. Bijna de helft (48%) bezuinigde op boodschappen (meer dan 366.000 mensen), terwijl 34% bezuinigde op huishoudelijke benodigdheden.

De impact van menstruatiearmoede wordt wijd en zijd gevoeld. Mensen bezuinigen niet alleen op basisbehoeften, maar het beperkt hen ook in het vermogen om volwaardig deel te nemen aan de samenleving, waardoor zij school, werk en sociale kansen mislopen. Concreet: 19% van de 18- tot 24-jarigen (46.000 mensen) miste hierdoor school en 14% van de werkenden (meer dan 155.000) verzuimde werk. Hoewel menstruatie ongeveer de helft van de bevolking treft, blijft menstruatiearmoede een dubbele laag van schaamte en sociaal stigma met zich meedragen (armoede + menstruatie = een dubbel taboe). Daarom is in dit onderzoek ook gekeken naar de mentale en fysieke impact. Respondenten, ongeacht hun inkomensniveau, geven aan schaamte (17%) en stress (13%) te ervaren bij het verkrijgen van de benodigde producten.

De vooruitzichten zijn ontnuchterend: 24% van de respondenten in Amsterdam vindt het steeds moeilijker om menstruatieproducten te betalen. Onder de 18-24-jarigen springt dit aantal zelfs naar 31%. Uit het landelijke onderzoek blijkt verder dat hevige bloedingen en abnormale pijn veel voorkomen. Het percentage in Nederland dat zich hiervoor laat behandelen ligt beduidend lager dan in andere Europese landen. Dit is zorgwekkend, aangezien menstruatieklachten een indicator kunnen zijn van een onderliggende medische aandoening, zoals endometriose en PCOS.

Beleidsverandering werkt

Conclusie uit het onderzoeksrapport: menstruatiearmoede in Nederland komt vaker voor dan eerder werd aangenomen. Verergerd door de steeds hogere kosten van levensonderhoud, heeft dit directe gevolgen voor individuen, gemeenschappen én de economie. Er zijn echter op feiten gebaseerde oplossingen om een einde te maken aan menstruatiearmoede. En deze zijn haalbaar. Hoewel het nog steeds boven het landelijke percentage ligt, is het percentage menstruatiearmoede in Amsterdam tussen 2022 en 2024 gehalveerd (van 27% naar 14%). Beleidsverandering werkt dus. Het onderzoek onderstreept daarom het belang van de gemeentelijke financiering in 2023 voor de distributie van gratis menstruatieproducten.

Het huidige niveau van steun voor de aanpak van menstruatiearmoede moet strategisch toenemen in zowel schaal als continuïteit en op verschillende niveaus, om aan de werkelijke behoefte te voldoen. Op nationaal niveau stelt Neighborhood Feminists dat het verhogen van het minimumloon de meest cruciale stap is die de overheid kan nemen om alle vormen van armoede aan te pakken, inclusief menstruatiearmoede. In zowel de publieke als de private sector stelt NF dat de focus niet alleen moet liggen op het aanbieden van menstruatieproducten, maar ook op voorlichting en onderzoek. Dit kan beginnen met het verplicht stellen van uitgebreide voorlichting over menstruele gezondheid op middelbare scholen.

Neighborhood Feminists roept op tot actie

Het bevorderen van onderzoek naar menstruele en reproductieve gezondheid zal helpen de kenniskloof te dichten en tegelijkertijd de gezondheidskosten te verlagen en de levenskwaliteit te verbeteren. Op lokaal niveau roept NF op tot gemeentelijke maatregelen, zoals het verstrekken van gratis menstruatieproducten in openbare ruimtes (zoals opvangcentra en bibliotheken), het integreren van op leeftijd afgestemde voorlichting over menstruele gezondheid op basisscholen en het systematisch inzetten op het tegengaan van menstruatiearmoede binnen bredere gezondheids- en anti-armoede-strategieën. Daarnaast benadrukt NF de meerwaarde van bewustwordingscampagnes om menstruatie effectiever te destigmatiseren.

In Nederland is het Code Red-rapport goed ontvangen, onder meer door de steun van dr. Yadira Roggeveen, voorzitter van de Koepel Gynaecoloog & Maatschappij van de beroepsvereniging van gynaecologen NVOG en door She Decides-oprichter en voormalig minister en Tweede Kamerlid Lilianne Ploumen. Zij zei: ‘Ik steun de oproep van Neighborhood Feminists aan gemeenten en aan de Tweede Kamer om het probleem serieus te nemen en aan concrete oplossingen te werken. De gemeente Amsterdam laat zien dat het kan!’ Op internationaal niveau werd het Code Red rapport geprezen door menstruatiearmoedepionier Monica Lennon. Haar reactie lees je hieronder.

Met de duidelijke onderzoeksresultaten van het Code Red-rapport houdt NF een overtuigend argument over voor de urgentie en haalbaarheid van zinvolle, op feiten gebaseerde veranderingen, met de nadruk op:

• • Verbeterde toegang tot menstruatieproducten op lange termijn mogelijk gemaakt door de publieke en private sector;
  • Inclusieve en uitgebreide voorlichting over menstruatie op scholen, werkplekken en via bewustwordingscampagnes om de zichtbaarheid te vergroten en stigma’s te verminderen;
  • Verder onderzoek naar armoede tijdens de menstruatie en naar menstruele en reproductieve gezondheid.

Meer informatie over de onderzoeksresultaten van Code Red of weten wat jij kunt doen om menstruatiearmoede tegen te gaan? Kijk op neighborhoodfeminists.com/nl.

Over de auteur
Deze gastblog is geschreven door Robine van der Eijk (zij/haar), vrijwilliger bij Neighborhood Feminists, een NGO die al sinds 2019 strijdt tegen menstruatiearmoede in Amsterdam. De illustraties zijn van Maria Azedo via Neighborhood Feminists.

Meer over menstruatiearmoede? Kijk hier. 
Ook voor Period! bloggen? Kijk dan hier. 

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.