Gesponsord menstruatie onderwijs op scholen? In Groot-Brittannië ligt die mogelijkheid ineens onder vuur. Daar is op Change.org een petitie gestart onder de naam Brands Off. Een knipoog naar ‘hands off’ ofwel handen thuis. ‘Brands’ betekent merken. De campagne is het initiatief van #periodpositive-oprichter Chella Quint.
Wat is er aan de hand? Maandverband- en tamponfabrikanten sponsoren al decennia lang lespakketten voor scholen. Geef hen eens ongelijk. Een stokoude marketingwet leert dat jongeren het merk waarmee zij als eerste in aanraking komen, vaak trouw blijven. Bedrijven hebben er dus alle belang bij hun producten bij een piepjonge doelgroep onder de aandacht te brengen. Scholen zijn dan de gedroomde visvijver.
Schoolvoorbeeld van deze marketingstrategie is de animatiefilm The Story of Menstruation uit 1946, geproduceerd door Walt Disney in opdracht van Cello-Cotton Company (nu Kimberly-Clark ofwel Kotex). Naar schatting 105 miljoen Amerikaanse pubers hebben de film bekeken. Onderdeel van het lespakket was een boekje dat onder meer waarschuwde tegen het gebruik van tampons. Die markt was namelijk in handen van concurrent Tampax. Ouder gesponsord voorlichtingsmateriaal is er ook (het boekje Marjorie May’s Twelfth Birthday van Mary Pauline Callender voor Kotex), maar dat was gericht op moeders.
Dik 70 jaar na het Walt Disney-filmpje krijgen pubers nog altijd menstruatieles van de fabrikant. Ook in Nederland. Het ligt er maar aan welk aanvullend lespakket de verantwoordelijke biologiedocent het meeste aanspreekt of daar maandverband of tampons figureren: Volwassen Worden van Kenmerk Educatief in opdracht van Johnson & Johnson (o.b.) of About You van uitgeverij Podium in opdracht van Procter & Gamble (Always). Libresse faciliteert sinds 2012 gastlessen voor middelbare scholen. Daarmee worden jaarlijks 30.000 scholieren bereikt.
Ook in Groot-Brittannië zijn meerdere spelers op de markt. Daar bieden onder meer Lil-Lets en Bodyform (Libresse) lespakketten aan. Deze gratis pakketten omvatten behalve standaard voorlichtingsmateriaal over veranderingen in de puberteit, ook samples van producten, logo’s en links naar fabrikantenwebsites. Al zijn deze websites niet altijd meteen als zodanig te herkennen. Hippe platforms lanceren over menstruatie en gezondheid, fora die zogenaamd onafhankelijk zijn, is een recentere strategie. Noemenswaardige uitzondering op de regel is het Engelstalige lesprogramma van Natracare. Dit legt de focus op de impact van wegwerp producten als tampons, maandverband en luiers op het milieu.
Marketing verpakt als menstruatie-educatie blijkt een perfecte manier om de bepalingen in onder meer de Nederlandse Kinder- en Jeugdreclamecode (KJC) te omzeilen. Voor kinderen tot 12 jaar zijn die bepalingen aanmerkelijk strenger. Dat kan verklaren waarom de gratis lespakketten tegenwoordig vooral aan middelbare scholen worden aangeboden. Uitzondering op de regel is het pakket Volwassen Worden met o.b. voor groep 7 en 8 van de basisschool. Het is een praktijk waar geen haan naar kraait, maar die toch iets merkwaardigs heeft. Denk aan voedingsleer, gesponsord door Unilever pakjes en zakjes. Of wiskunde, gesponsord door Casio rekenmachines. Klinkt absurd. Maar voorlichting over menstruatie, gefinancierd door een fabrikant van wegwerpmaandverband met geurprotectie, vinden we volstrekt normaal.
‘Als reclame maken en omzet verhogen niet je bedoeling is, laat die logo’s en sluikreclame dan achterwege’
Dat bedrijven die garen spinnen bij het in stand houden van menstruatieschaamte, lesmateriaal ontwikkelen voor beïnvloedbare pubers, dat is precies waar de Brands Off-campagne tegen ageert. Die bedrijven doen dit uiteraard niet uit altruïstische overwegingen, al worden deze activiteiten als ‘sociaal verantwoordelijk en ethisch ondernemen’ gepresenteerd. Repliek van initiatiefnemer Chella Quint (foto): ‘Ontwikkel vooral lesmateriaal voor scholen. Graag zelfs. Maar wees helder over je intenties. Als reclame maken en omzet verhogen niet je bedoeling is, laat die logo’s en sluikreclame dan achterwege.’
Chella Quint verdiept zich al jaren in de marketingstrategieën van maandverband- en tamponfabrikanten. Wat begon als een comedyproject over vintage advertenties leidde tot serieus onderzoek. In de TedEx-lezing Don’t use shame to sell doet Quint verslag van haar bevindingen. ‘Toen ik als leraar ging werken op een school in Sheffield en als afdelingshoofd verantwoordelijk werd voor seksuele voorlichting, ontdekte ik dat het onderwerp menstruatie maar ultrakort aan bod komt en dat veel lesmateriaal afkomstig is van fabrikanten. Het stigma rond menstruatie wordt zo van generatie op generatie doorgegeven.’
‘School hoort een reclame-vrije zone te zijn’
Met de #periodpositive-campagne Brands Off roept Quint bedrijven, maar vooral ook ouders, leraren, scholen en overheidsinstanties op hun verantwoordelijkheid te nemen. ‘De school hoort een reclamevrije zone te zijn. Voorlichting moet in dienst staan van de ontwikkeling van het kind, niet van de verkoop van producten. In de lesstof moeten alle beschikbare producten – dus ook duurzame alternatieven als de menstruatiecup – aan bod komen. Alleen op basis van volledige informatie kunnen kinderen een weloverwogen keuze maken. Daarmee help je uiteindelijk ook het milieu. De gemiddelde menstrueerder verbruikt zo’n 11.000 wegwerp producten in haar leven. Menstruatie-educatie mag niet langer een sluitpost zijn in de onderwijsbegroting. Het hoort een vanzelfsprekend onderdeel te zijn van het leerplan. Voor meisjes én jongens en ruim voordat de puberteit begint. Het moet de taak zijn van goed opgeleide docenten met kennis van zaken; trainers die zich niet ongemakkelijk voelen bij het onderwerp. De focus moet op gezondheid komen liggen, in plaats van op schaamte.’
Sympathieke missie? Teken de petitie hier.
Meepraten?
We zijn benieuwd naar jouw mening over gesponsord onderwijs op scholen en naar je eigen ervaringen met menstruatievoorlichting, op school of thuis. Deel je verhaal via redactie<@>period.nl of via het contactformulier.
Lees ook:
Behandel me als een dame
Geen gespreksonderwerp
Menstruatieverlof: wel of niet?
Zeg heb jij ’t al?
Beeld: Chella Quint/Brands off
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.