– Tekst en research door Stella Schröter –
De woorden van Lucy Bink echoën in de lucht terwijl we tegenover elkaar zitten in een levendige bar in het centrum van Amsterdam. Ik sprak haar een paar weken daarvoor aan omdat ik nieuwsgierig was naar haar ervaringen als feministisch kunstenaar en fotograaf die kunst maakt over menstruatie; een natuurlijk proces dat in de moderne westerse samenleving nog altijd door schaamte en stilte wordt omgeven.
Van stigma tot canvas
Door middel van fotografie, schilderkunst, tekenen, schrijven, audioverhalen en wetenschappelijk onderzoek neemt Bink thema’s als menstruatie, hysterie en lichaamspolitiek in de visuele cultuur onder de loep. Haar werk Luteal, dat ik voor het eerst zag in The Grey Space in het hart van Den Haag, is een rauwe, creatieve reis langs de schaamte, woede en het stigma rond menstruatie.
Binks artistieke interesse in menstruatie begon met een persoonlijke gezondheidscrisis. Nadat ze stopte met de anticonceptiepil, kreeg ze last van hevige angsten, onregelmatige menstruatiecycli en cystische acne. De verwarring en schaamte die ze voelde over haar veranderende lichaam, vormden de katalysator voor haar kunst. ‘Ik was erg in de war over wat er met mijn lichaam gebeurde; ik denk mede door dat geïnternaliseerde stigma, die schaamte. Het was heel vreemd, echt heel ongemakkelijk,’ vertelt ze me. ‘Tegelijkertijd had ik het gevoel dat ik me aanpaste aan dat irrationele, gekke vrouwenbeeldcliché en dat was echt moeilijk.’
Voorlopers van de menstruatiekunst
In plaats van deze gevoelens te onderdrukken, koos Bink ervoor ze te kanaliseren in haar kunst. Ze begon met vriendinnen te praten over hun menstruatie-ervaringen en vertaalde deze gesprekken in creatief werk. ‘Mijn doel was om er volledig irrationeel over te zijn, de frustratie en agressie bloot te leggen, het gewoon op tafel te leggen en zo oerinstinctief mogelijk te zijn.’
Binks werk sluit aan bij een lange traditie van kunstenaars die weigeren discreet te zijn over hun menstruatie. De oudst bekende afbeelding van een menstruerend lichaam, gevonden in een tempel in Göbekli Tepe, Turkije, dateert van 12.000 jaar geleden. In 1965 voerde de Japanse kunstenaar Shigeko Kubota de performance Vagina Painting uit in New York, waarbij ze met een penseel op haar vulva rode lijnen op een wit oppervlak tekende.
De Amerikaanse feministische kunstenares Judy Chicago creëerde in 1971 Red Flag, een fotolithografie waarop een tampon uit een vagina wordt verwijderd. Deze kunstenaars, en talloze anderen, van wie sommige werken verloren zijn gegaan of vergeten, begrepen wat Bink vandaag de dag verwoordt: dat menstruatie veel meer is dan biologie. Het gaat over macht, schaamte en het recht om ruimte in te nemen.
Creatieve cycli
Terwijl de koffiemokken plaats maken voor bierglazen en de bar zich vult met avondgasten, resoneert Binks woede over menstruatieschaamte met de mijne. Deze gedeelde frustratie bracht me ertoe om andere kunstenaars op te zoeken die in deze ruimte werken, waaronder Ella Suzanne, een interactieve mediakunstenaar die de kruising van technologie en lichaamsritmes onderzoekt. Toen ik Suzanne ontmoette in een zonovergoten tuincafé, maakte ik ook kennis met haar installatie Periodically True, waarmee zij haar lichaam verbeeldt met tactiele en tastbare materialen. De sculptuur, gemaakt van metaal, latex en panty’s, aan elkaar genaaid met rood garen, combineert de gemiddelde lengte van haar eigen menstruatiecyclus met kalenders die verschillende cyclische ritmes weergeven.
‘Ik raakte geïnspireerd door het verband tussen ons begrip van de menselijke fysiologie en de natuur,’ legt ze uit. ‘Zo werd ik erdoor gegrepen en besefte ik dat het cyclische patroon van de menstruatiecyclus zich weerspiegelt in veel meer dingen om ons heen.’ In haar creatieve processen, waarvoor ze onder meer haar eigen bloed verzamelde, probeerde ze haar eigen lichaamsritmes te verbinden en te begrijpen en te vertalen in een installatie die de cyclische aard van de menstruatie weerspiegelt. In haar installatie creëerde ze een ‘organisch wezen’ dat representatief is voor en parallel loopt met de cyclus en de seizoenen van de natuur.
Confrontatie met de schaamte
Zelfs kunstenaars die het stigma rond menstruatie aanvechten, worstelen met geïnternaliseerde schaamte. Suzanne verzamelde haar eigen menstruatiebloed in een glazen pot en bewaarde het in de koelkast voor haar installatie, een proces dat ongemakkelijke vragen opriep.’ Wacht eens even, wat doe ik eigenlijk, of waarom verzamel ik dit bloed, waarom loop ik rond met een glazen pot?’, vroeg ze zich af. ‘Ik betrapte mezelf er op dat ik me afvroeg of het de moeite waard was om hier ruimte voor in te nemen.’ Maar de daad van het creëren, papier maken van haar eigen bloed en er een manifest over schrijven, veranderde haar relatie met haar lichaam. ‘Het creëerde zo’n andere relatie met het bloed zelf dat het hypnotiserend werkte.’
Menstruatiekunst als verzet
Zowel Lucy Bink als Ella Suzanne laten zien hoe kunst de harde, stigmatiserende verhalen die velen van ons zich eigen hebben gemaakt als het gaat over menstruatie, kan doorbreken. Hun werk daagt niet alleen stigma uit, het biedt ook nieuwe manieren om ons lichaam te begrijpen en ermee om te gaan. Zoals Bink me in Amsterdam vertelde, kan woede een manifestatie zijn van macht. Hun werk verzet zich niet alleen tegen stigma, het verbeeldt ook wat er mogelijk is wanneer schaamte wordt vervangen door nieuwsgierigheid.
Dus schilder met je menstruatiebloed. Fotografeer je ervaring. Schrijf poëzie over je cyclus. Verzamel, creëer en claim die ruimte. Want menstruatie is zoveel meer dan een biologisch, pijnlijk of reproductief proces. Het is een bron van creatieve kracht. Het is kunst.
Meer informatie en werk van de kunstenaars:
Website Lucy Bink.
Website Ella Suzanne.
Over de auteur Stella Schröter (she/her) is intersectioneel feminist, kunstenaar en menstruatieactivist. Voor haar masterscriptie verdiepte ze zich in The Art of Menstrual Resistance: The Experience of Menstrual Artists in Amsterdam and Beyond! Deze scriptie, een zoektocht naar hoe menstruatiekunstenaars te werk gaan en menstruatiekunst ervaren, is het resultaat van zes gesprekken met menstruatiekunstenaars in de omgeving van Amsterdam. De citaten in dit artikel zijn afkomstig uit de interviews die Schröter voor haar scriptie hield.
Meer kunst? Check de gelijknamige categorie. Of laat je verrassen en begin met lezen op de homepage.
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.
