Je kunt het je nu misschien niet meer voorstellen, maar tot 1956 mochten getrouwde vrouwen geen eigen bankrekening openen. Tot in de jaren zeventig werd je op je huwelijksdag ontslagen als je in overheidsdienst was. De eerste vrouwelijke rechter werd pas in 1947 benoemd. Tot die tijd oordeelde de Hoge Raad namelijk dat vrouwen door hun maandelijkse periodes niet over een onbevangen en onpartijdig oordeel konden beschikken. Om dezelfde reden konden vrouwen lange tijd geen astronaut worden. De eerste vrouwelijke minister liet tot 1956 op zich wachten. Welke emancipatiestrijd ging daar aan vooraf?
Voor de zesdelige BNNVARA-televisieserie Vrouw op Mars gaat presentatrice Fidan Ekiz op bezoek bij vrouwen en mannen die betrokken waren bij de strubbelingen, strijdpunten, memorabele en soms ook hilarische ontwikkelingen van de vrouwenemancipatie in de twintigste eeuw in Nederland. Een van die mensen is Paula Kragten, uitgever van Period! en auteur van Mooi rood is niet lelijk.
Wat heeft menstruatie te maken met feminisme, met emancipatie?
Hamvraag in dat interview, te zien in de aflevering van donderdag 18 oktober, is natuurlijk: wat heeft menstruatie te maken met feminisme, met emancipatie? Het antwoord: veel meer dan je denkt. ‘Dat begint al met basale dingen, zoals het wel of niet hebben van producten om je menstruatie te managen. Heb je ze niet, dan kun je niet naar school en/of naar je werk. Dat betekent meteen economische achterstand en levert ook onnodige gezondheidsrisico’s op.’
In de aflevering komen allerlei historische menstruatieproducten voorbij. Ze worden geshowd door Linnea Celik, initiatiefnemer van het Menstruation Museum. Zeldzame items zitten er tussen, zoals een vroege onderbroek (nog zonder kruis, meer een soort beenwarmer), een schort die je over je billen droeg zodat je geen bloedvlekken in je kleding kreeg, zelfgebreid maandverband, wegwerp maandverband uit de jaren veertig (nog zonder plakstrip, want dat is een uitvinding uit de jaren zestig) en een van de eerste latex menstruatiecups; een uitvinding uit – jawel – 1937.
Eén blik op de collectie en je begrijpt nog eens extra dat menstruatie – net als zwangerschap en bevalling – geen voorsprong heeft opgeleverd. Kragten: ‘Dat begint al met de praktische kant van het verhaal: probeer je menstruatie maar eens decent te managen met zo’n zelfgebreid verbandje met nul komma nul absorptievermogen.’ Ook met superplus pads en tampons kan dat een uitdaging zijn. ‘Niet in elke beroepsgroep kun je zomaar naar de wc als het jou uitkomt. Dan zijn er nog allerlei andere dingen waar je last van kunt hebben: hevige menstruatiepijn om maar wat te noemen. Of te hevig bloedverlies. Interessante vraag is ook: hebben we het maximaal haalbare bereikt qua productinnovatie? Als je de geschiedenis bekijkt, is er de afgelopen 100 jaar niet veel baanbrekends veranderd aan maandverband en tampons. Vergelijk maar eens met de ontwikkeling van bijvoorbeeld de telecommunicatie.’
‘Probeer je menstruatie maar eens decent te managen met zo’n zelfgebreid verbandje met nul komma nul absorptievermogen’
Nog belangrijker is de publieke opinie ten aanzien van menstruatie. Is er voldoende waardering voor de B-kant van zwangerschap? Kragten: ‘Aan de manier waarop een samenleving omgaat met menstruerende vrouwen kun je precies aflezen hoe het met de positie van vrouwen is gesteld. Als vrouwen als onrein worden bestempeld en daarom mannen geen hand mogen geven, de brug niet mogen oversteken, dan kunnen ze niet volwaardig deelnemen aan het openbare leven. Precies daarom is menstruatie-emancipatie zo’n belangrijk wapen in ontwikkelingsgebieden.’
In de televisieserie Vrouw op Mars komen allerlei aspecten van feminisme en vrouwenemancipatie aan bod. Voor Fidan Ekiz was het maken van de serie een eyeopener: ‘Feminisme? Dat is niks voor mij. Dat was mijn reactie toen ik werd gevraagd voor deze serie. Ik moest meteen aan de Dolle Mina’s denken. Woeste vrouwen die op straat beha’s verbranden. Mannenhaters. Wat heb ik mij vergist. Het was een eer. De serie is juist een ode aan deze vrouwen en hun strijd geworden.’
De documentaireserie Vrouw op Mars is vanaf donderdag 11 oktober om 20.25 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2. Bekijk de aflevering met Kop en Schouders van 18 oktober – met het item over de relatie tussen emancipatie en menstruatie – hier.
Beeld: promotiebanner Vrouw op Mars/BNN Vara.
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.