– DOOR HANNELORE COPPENS –

Wie had gedacht dat een kleine muis een grote stempel kon drukken op ons begrip van de vrouwelijke biologie? Onderzoek naar het vrouwelijk lichaam is al decennialang een uitdaging, niet alleen door het maatschappelijke taboe op onderwerpen als menstruatie, maar ook door de proefdiertjes die in de laboratoria rondlopen. Zelfs de meest geavanceerde apparatuur kan het niet oplossen: er bestaan nu eenmaal geen ‘menstruerende muizen’. En dat heeft meer invloed op vrouwelijk biomedisch onderzoek dan je misschien denkt.(1)

Hoewel ongeveer de helft van de wereldbevolking menstrueert, is ons begrip van zo’n belangrijk onderwerp verrassend beperkt. Tot nu toe gebruikten onderzoekers met hormonen behandelde knaagdieren om een ‘pseudozwangerschap’ op te wekken. Maar deze modellen misten belangrijke kenmerken van echte menselijke menstruatie, zoals volledige afbraak en vernieuwing van het baarmoederslijmvlies.(1)

In 2016 zorgde de ontdekking van de Afrikaanse stekelmuis (Acomys cahirinus), die van nature menstrueert, voor grote opwinding in de wetenschap. Helaas zorgen de kwetsbaarheid en beperkte genetische mogelijkheden ervoor dat het diertje niet kon worden gebruikt voor grootschalig onderzoek.(2)

De doorbraak uit Harvard

Reproductiebioloog Kara McKinley en haar team van Harvard University vonden een oplossing. Ze modificeerden de laboratoriummuizen zodat ze het menstruatieproces konden simuleren. (1) Vervolgens kregen de cellen een extra receptor-eiwit dat, wanneer het geactiveerd werd door een medicijn, gevoeliger werd voor calcium – een belangrijk signaal bij menstruerende dieren. In combinatie met hogere progesteronspiegels en een medicijn dat deze receptoren activeert, kregen de muizen na drie dagen een cyclus die duidelijk menselijk leek: een drie tot vier dagen durende bloeding, een vergrote baarmoeder en verwijde endometrium bloedvaten.(2)

Waarom is dit zo belangrijk?

De ‘menstruerende muizen’ kunnen worden ingezet om reproductieve gezondheidsproblemen, waaronder endometriose, adenomyose en hevige menstruatiebloedingen, te onderzoeken en te behandelen. McKinley’s team ontdekte iets unieks: vóórdat het slijmvlies wordt afgestoten, vormen de cellen ringen waarin jonge cellen oudere, stervende cellen omsluiten. Die ringen lijken het weefsel samen te drukken en te beschermen tegen ontsteking. Zulke observaties waren tot nu toe onmogelijk.

Het onderzoek kan uiteindelijk leiden tot gerichtere behandelingen, bijvoorbeeld via mRNA- therapieën die specifieke genetische paden beïnvloeden zonder de zware bijwerkingen van hormonale medicatie.(2)

We zijn er nog niet helemaal

Analyse van de cellen in het menstruatievocht van de muizen toonde 31% overlap in gen-activiteit met die van mensen. Toch blijft het model een benadering. De muizen missen bijvoorbeeld de spiraalvormige slagaders die bij mensen het baarmoederslijmvlies voeden. Deze structuren zijn mogelijk belangrijk voor de manier waarop het weefsel zich afbreekt en herstelt.(2).

Menstruatie zeldzaam in het dierenrijk

Menstruatie is zeldzaam in het dierenrijk. Zelfs bij zoogdieren. Bijna alle zoogdieren bereiden hun baarmoeder namelijk alleen voor als ze daadwerkelijk drachtig worden. Hun baarmoederslijmvlies wordt dikker zodra er een bevruchte eicel aankomt, en verdwijnt daarna weer netjes in het lichaam als er geen zwangerschap volgt. Dit proces heet decidualisatie, en het gebeurt bij 98% van alle zoogdiersoorten alleen tijdens de zwangerschap.(3) Die dieren hebben dus geen menstruatie zoals wij, maar een oestruscyclus: hun baarmoederslijmvlies wordt hergebruikt in plaats van afgestoten.(2)

Menstruatie – een volledige vervanging van het baarmoederslijmvlies – vindt alleen plaats bij een handjevol zoogdiersoorten, waaronder mensen, sommige primaten, vier vleermuissoorten en de olifantspitsmuis.(2). Voor de zekerheid: het bloedverlies dat je bij honden, paarden en koeien ziet, is dus geen menstruatie, maar heeft te maken met de ovulatie: bloedvaatjes in de vaginawand knappen door de hoge bloeddruk.(4)

Menstruatie als selectie

Ons maandelijkse bloedverlies mag nu wel als een verspilling klinken, maar toch heeft het een slimme kant. De menselijke baarmoeder bereidt zich namelijk elke maand vooraf voor op een mogelijke zwangerschap, in plaats van pas te reageren op een embryo. Zo kan de baarmoeder beter bepalen of een embryo gezond genoeg is om te behouden en voorkomt het dat er veel energie verloren gaat aan defecte embryo’s. Menstruatie is dus geen verspilling, maar een vorm van selectie.(5)

Miljoenen proefdieren, een flinke opoffering

Kleine kanttekening bij de doorbraak uit Harvard: er worden nogal wat dieren gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. De opoffering: meer dan 110 miljoen diertjes lijden hierdoor, wereldwijd. Alleen al in Nederland worden jaarlijks ruim 400.000 proefdieren gebruikt, waarvan het overgrote deel muizen.(6) Daarnaast zijn er nog zo’n 250.000 dieren die sterven voordat ze in een test terechtkomen.

Dat roept de vraag op: hoe ethisch is deze aanpak eigenlijk? Proefdiervrije methoden zouden bijvoorbeeld medicijnen veel sneller en goedkoper kunnen helpen ontwikkelen en dat zou een hoop leed besparen, voor zowel dier als mens. Bovendien zijn dieren nu eenmaal anders dan mensen, dus de uitkomsten zijn nooit 100% representatief.(6)

Meer aandacht naar de vrouwelijke biologie

Biomedisch onderzoek naar de vrouwelijke biologie is tientallen jaren ondergefinancierd en onderbelicht geweest. Pas sinds de jaren negentig worden beide geslachten meegenomen in dierproeven. Geen wonder dat er een groot gebrek is aan kennis over de vrouwengezondheid.(1) Als de menstruerende muis zijn weg vindt naar laboratoria wereldwijd, kan dat het begin zijn van een nieuwe fase in de gezondheidszorg, waarin ook de helft van de mensheid eindelijk volwaardig wordt meegenomen in het onderzoek.(1) Een klein diertje, maakt zo een groot verschil.

Bronnen & referenties

1. Amiri, Arezki. ‘Not Only Women Menstruate: Mice Now Have Periods-and It Could Redefine Reproductive Health. The Daily Galaxy – Great Discoveries Channel, 22 Oct. 2025. Accessed 6 Nov. 2025.
2. Barker, Holly. Lab Mice Can Now Have Periods like Humans. Science, 20 Oct. 2025, www.science.org/content/article/lab-mice-can-now-have-periods-humans . Accessed 6 Nov. 2025.
3. Wright, Jeremiah. Discover the 4 Animal Species That Have Periods. A Z Animals, 4 Sept. 2024. Accessed 6 Nov. 2025.
4. Kragten, Paula. Menstrueren dieren ook? Period, 4 Okt. 2019, https://www.period.nl/factsfigures/menstrueren-dieren-ook/. Accessed 6 Nov. 2025
5. EUSci. Why Do Humans – and so Few Other Animals – Have Periods? University of Edinburgh Science Media, 26 Jan. 2025. Accessed 6 Nov. 2025.
6. Dierenbescherming. Dierproeven: niet meer vanzelfsprekend. Dierenbescherming. Accessed 6 Nov. 2025.

Illustratie: Shutterstock.

Meer weten? 
Vanaf nu: duurzaam ongesteld
Gender en gezondheid: de rode draad 

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.