– DOOR CARLA ROSSEELS –
Bij de Noord-Amerikaanse Apache-Indianen, zoals de Mescalero en de Navajo, is het puberteitsritueel of de Coming of Age Ceremony voor meisjes die hun menarche (= eerste menstruatie) hadden tot de dag van vandaag een van de belangrijkste ceremonies. Apache-Indianen hebben veel respect en eerbied voor de vrouw, omdat zij leven geeft en het voortbestaan van de stam verzekert. Rond 4 juli, Amerika’s nationale feestdag, komen verwanten, vrienden en kennissen van heinde en ver naar het reservaat voor een ritueel dat vier dagen duurt. Vier is voor de Apache-Indianen een heilig getal, omdat volgens hun mythologie ook de wereld in vier dagen is geschapen.
De Amerikaanse antropologe Claire Farrer* deed jarenlang onderzoek naar het puberteitsritueel bij de Mescalero. Op de eerste dag wordt de Holy Lodge, een soort van gewijde tipi, ceremonieel opgebouwd en klaargemaakt. In het midden brandt een vuur. Ook buiten, in het midden van de ceremoniële arena die de tipi omringt, brandt een vuur. Elk meisje wordt tijdens de ceremonie begeleid door een godmother, een vrouwelijke begeleidster uit de stam. Het meisje is op z’n Indiaans gekleed en haar gezicht is met witte klei bestreken om zuiverheid te symboliseren.
Men hoopt dat ook de meisjes vruchten zullen dragen en sterke zonen en dochters voortbrengen
Bij elk meisje hoort ook een rituele zanger. Die zingt tijdens de vierdaagse ceremonie verhalen over de geschiedenis en het wereldbeeld van zijn volk. Ondertussen dansen de meisjes. Tijdens die eerste dag worden de meisjes gezegend met stuifmeel. Het gele stuifmeel symboliseert de gullige vrijgevigheid van de aarde en de kosmos. Men hoopt dat ook de meisjes vruchten zullen dragen en sterke zonen en dochters zullen voortbrengen. De zangers zegenen de meisjes en vervolgens zegenen de meisjes de zangers.
Ook de gasten mogen zich door de meisjes laten zegenen. Tijdens deze ceremonie kent men de meisjes sacrale krachten toe. Na de zegening leggen de meisjes zich op hun buik, terwijl de godmother hun lichaam vormt en kneedt tot fijne, vrouwelijke vormen. Vervolgens draagt de godmother het mandje met rituele voorwerpen – zoals stuifmeel, gras, veren en tabak – naar buiten en plaatst het op de uiterste punt van de ceremoniële arena in een rechte lijn tegenover de ingang van de tipi. Terwijl de zangers zingen en de godmothers ‘jammeren’, komen de meisjes naar buiten gelopen en rennen ze rond het mandje. Dat doen ze vier keer, maar telkens wordt het mandje een eindje in de richting van de tipi opgeschoven.
De vier rondjes symboliseren de vier stadia uit een mensenleven: zuigeling, kind, volwassene en ouderling
Die verplaatsing symboliseert het afscheid van de ouders, die hun dochters graag nog wat langer als kind bij zich hadden willen houden. De vier rondjes symboliseren de vier stadia uit een mensenleven: zuigeling, kind, volwassene en ouderling. Nadat de meisjes hun vierde rondje hebben afgewerkt, strooien hun ouders en verwanten mandjes met geschenken – zoals snoepgoed, fruit en geld – over hun hoofden uit. Ook de gasten en de toeschouwers krijgen dan vanuit de laadbak van een pick-up geschenken over zich heen gestrooid, want gulheid is een van de belangrijkste waarden van de Apache-Indianen. Dat is meteen het einde van het eerste gedeelte van het ritueel. Het meisje trekt zich dan terug met haar moeder, grootmoeder en tantes, die haar onderrichten over seksualiteit en de verantwoordelijkheden van het moederschap.
Tijdens de volgende dagen gaat het zingen en dansen verder om te culmineren in een hoogtepunt op de laatste ochtend. Tijdens de laatste nacht dansen de meisjes bijna ophoudelijk. De Mescalero beseffen dat dat zwaar is, maar dat is het offer dat de meisjes moeten brengen om later sterke kinderen te kunnen baren. Op het einde van de laatste dag trekken de meisjes zich voor zonsopgang in hun privé-vertrekken terug. Daar worden ze gebaad en mooi gemaakt. Ondertussen hebben de zangers zich buiten opgesteld om aan het ritueel van de sun pulling te beginnen. De zangers zitten met hun gezicht naar het oosten en ‘trekken’ de zon met hun liederen naar boven. Ze zingen en schilderen een zonnesymbool op hun handpalmen.
Net zoals de zon in al haar pracht is opgekomen, zijn zij als krachtige, sterke vrouwen in de gemeenschap ingewijd
Op de laatste noot van het laatste lied strekken ze hun handpalmen uit in de richting van de horizon, waar de zon precies op dat moment in haar volle omvang is verschenen. Dat is ook het moment waarop de feestelijk versierde meisjes tevoorschijn komen en een bad van gele zonnestralen over zich heen krijgen. Net zoals de zon in al haar pracht is opgekomen, zijn zij als krachtige, sterke vrouwen in de gemeenschap ingewijd. Deze climax is ongelooflijk indrukwekkend. Om het hoogtepunt zo exact te kunnen timen, baseert de ceremoniemeester van het ritueel zich op de afstand van de sterren en vooral op de bewegingen van de Grote Beer die vlak voor zonsondergang achter de bergen verdwijnt.
Om het ritueel af te sluiten, moet het meisje opnieuw rond haar mandje rennen. Eerst staat het mandje dicht bij de Holy Lodge, maar na elke ronde wordt het een eindje van de tipi weggeschoven. Bij de Holy Lodge staan de vader en de mannelijke verwanten van het meisje. Zij moeten het meisje nu loslaten. Na het vierde rondje wordt het meisje opgewacht door haar moeder en vrouwelijke verwanten. Zij nemen het meisje mee, terwijl ze de witte klei van haar gezicht vegen. Het openbare ritueel is afgelopen. Het meisje zal de komende dagen verder worden voorgelicht over haar toekomstige rol als vrouw en moeder.
‘In vroegere tijden trouwden de meisjes kort na deze ceremonie’, schrijft Claire Farrer. ‘Vandaag maken ze echter – net als andere Amerikaanse meisjes – eerst hun studies af, voor ze trouwen en een gezin stichten. Toch zeggen sommige meisjes dat ze door het ritueel veranderd zijn en dat ze plots inzicht kregen in de weg die ze voortaan in hun leven wilden bewandelden. Ook Anglo-Amerikanen die het ritueel bijwonen, zijn vaak diep onder de indruk. Sommigen zeggen dat het hen een nieuwe kijk heeft gegeven op de puberteit en dat ze zich in de omgang met hun eigen pubers op dit ritueel inspireren.’
Ook bij de Navajo moet een meisje tonen dat ze tot een krachtige vrouw aan het uitgroeien is
Rik Pinxten, antropoloog aan de Rijksuniversiteit van Gent, deed heel wat veldwerk bij de Navajo-Indianen, die een gelijksoortig puberteitsritueel kennen: ‘Ook bij de Navajo moet een meisje tonen dat ze tot een krachtige vrouw aan het uitgroeien is. Dat doet ze eveneens door bijna onophoudelijk te dansen, maar ook door een traditionele maiscake te bakken. Dat is een cake die vroeger aan krijgers en reizigers werd meegegeven, omdat hij bijzonder energierijk was. Vandaag heeft die cake vooral symbolische waarde. Op het eind van het ritueel – nadat de zon net als bij de Mescalero naar boven is ‘getrokken’ – loopt het meisje weg. De anderen proberen haar te pakken, maar dat lukt natuurlijk niet. Zo geeft men symbolisch aan dat het meisje ondertussen sterk genoeg is om zelfstandig te leven.’
‘In het dagelijkse leven van Apache zijn vrouwen erg belangrijk’, zegt Pinxten. ‘In vroegere tijden plukten zij tachtig procent van het voedsel bij elkaar, terwijl de mannen door de jacht twintig procent van het voedsel binnenbrachten. Namen en eigendommen worden bij de Apache in de vrouwelijke lijn doorgegeven. Daarom is dit puberteitsritueel dat een meisje tot vrouw maakt zo belangrijk voor hen.’
Lied gezongen bij de Mescalero Apache-Indianen tijdens het puberteitsritueel voor meisjes
Now you are entering the world
You become an adult with responsibilities
Now you are entering the world
Behold yourself
Walk in this world with honor and dignity
Let no man speak of you in shame
For you will become
the mother of a nation
You will be running to the four corners of the universe
to where the land meets the big water
to where the sky meets the land
to where the home of winter is
to where the home of rain is
run this run
Be strong
for you are the mother of a people
[Vertaling]
Nu stap je de wereld in
Je wordt een volwassene met verantwoordelijkheden
Nu stap je de wereld in
Aanschouw jezelf
Ga door de wereld met eer en waardigheid
Laat niemand in schaamte over je spreken
Want jij wordt de moeder van een natie
Je rent naar de vier hoeken van het universum
naar waar het land het grote water ontmoet
naar waar de lucht het land ontmoet
naar waar het huis van de winter is
naar waar het huis van de regen is
ren dit parcours
Wees sterk
want jij bent de moeder van een volk
*Claire R. Farrer (1936-2020) was professor emerita in de antropologie aan de California State University. Ze deed meer dan 16 jaar lang veldonderzoek bij de Mescalero Apache. Ze beschrijft dit puberteitsritueel uitvoerig in haar bekroonde boek Living life’s circle – Mescalero Apache Cosmovision, University of New Mexico press, Albuquerque, 1991.
Dit artikel verscheen eerder – in een iets andere versie – in het boek Rituelen Vandaag van Carla Rosseels. De video’s zijn te vinden op het YouTube-kanaal van National Geographic (Girl’s Rite of Passage) en Vice Life (Inside an Apache Rite of Passage Into Womanhood).
Over de auteur
Carla Rosseels (België) is auteur, psychotherapeut en ritueelbegeleider, gespecialiseerd in rituelen en vieringen. Ze publiceerde verschillende boeken in het Nederlands over dit onderwerp, zoals Rituelen Vandaag, Afscheid en Natuurrituelen. Ze heeft ook e-books beschikbaar in het Nederlands en Engels (kijk op payhip.com/CarlaRosseels). Momenteel woont Carla in Northland, Nieuw-Zeeland, waar zij celebrant is voor bruiloften en andere ceremonies; in het Engels, Frans, Duits, Spaans en Nederlands. Meer info? Kijk op carlarosseels.com en/of carlarosseelstherapist.com.
Illustratie opening: Shutterstock. Portret: Carla Rosseels (privébezit).
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.
Lees ook:
Het belang van rituelen, door Carla Rosseels
Steeds jonger ongesteld?
First Period: feiten en fabels
