Even googelen en het bewijs lijkt geleverd: de mannelijke overgang bestaat. Sterker: er zou zelfs een mannelijk equivalent zijn van PMS, al heet dit dan IMS. De vraag is alleen: klopt dit wel?

Mannen hebben toch geen maandelijkse menstruatiecyclus? Daarbij: bij vrouwen zijn de eicellen op een dag op, maar mannen blijven hun leven lang zaadcellen produceren. Voorbeelden van 65-plus vaders te over. Rod Steward was 66 toen hij weer achter de buggy mocht, Rob de Nijs 69, Mick Jagger 73 en acteur Anthony Quinn zelfs 81 jaar. En dat zijn jonkies vergeleken bij de Indiër Nann Ram Jagi die op 96-jarige leeftijd zijn eigen record brak toen hij voor de tweede keer ‘oudste vader ter wereld’ werd.

Het verhaal rond de mannelijke overgang blijkt ietsje genuanceerder te liggen

Zoals vaker in het leven, blijkt het verhaal rond de mannelijke overgang inderdaad ietsje genuanceerder te liggen. Wat in de wandelgangen als ‘mannelijke overgang’ wordt bestempeld, heet in de medische wereld late-onset hypogonadism (LOH) of testosteron deficiëntie syndroom (TDS). De laatste term knipoogt alvast naar de oorzaak: testosterontekort. Normaal gesproken hebben mannen daar niet snel last van. Daarvoor daalt het testosteronniveau te langzaam: vanaf ongeveer het 30ste levensjaar – als de productie op zijn top zit – jaarlijks met 1 tot 1,5 procent. Bij vrouwen daalt de oestrogeenproductie binnen enkele jaren met wel 80 procent, een abrupte hormonale verandering die nogal wat turbulentie (lees: overgangsklachten) kan veroorzaken.

Ongeveer 6 procent van de mannen heeft rond het 60ste levensjaar een niet-aangeboren tekort aan testosteron. Sommige mannen hebben echter een verhoogde kans op LOH. Mannen met overgewicht bijvoorbeeld. Lichaamsvet zet het mannelijke hormoon testosteron om in het vrouwelijke hormoon oestrogeen, waardoor mannen feminiseren en bijvoorbeeld vetborsten ontwikkelen. Ook diabetes type 2 is een risico. Een man van 45 jaar die tien jaar suikerziekte heeft, heeft dezelfde hormoonspiegel als een gezond iemand van 75 jaar. Bij mannen met het zogenaamde metabool syndroom – een combinatie van deze risicofactoren – is de kans op LOH zelfs 50 procent.

Door testosterontekort kunnen klachten ontstaan die verdacht veel op vrouwelijke overgangsklachten lijken. Denk aan neerslachtigheid en zelfs depressie, stemmingswisselingen, slaapstoornissen, botontkalking, afname van de spierkracht, opvliegers (!) en vermoeidheid. Deze zijn allemaal atypisch en kunnen ook een andere oorzaak hebben. Typische LOH-klachten zijn een verminderd libido en erectiestoornissen.

Vrouwen kunnen de overgang niet ontlopen, al rennen ze nog zo hard

Met uitzondering van de laatste klacht zijn er inderdaad overeenkomsten. Maar er is ook een belangrijk verschil. Vrouwen kunnen de overgang niet ontlopen, al rennen ze nog zo hard. Bij mannen is ‘de overgang’ ofwel een te laag testosteronniveau vaak een teken van matige gezondheid. Verandering van levensstijl (lees: afvallen) doet alvast wonderen. En anders is LOH ‘omkeerbaar’ door de toediening van testosteron in de vorm van gel of injecties. Dat kan trouwens alleen als er geen kinderwens meer is. Medisch testosteron maakt onvruchtbaar.

Conclusie: de mannelijke overgang bestaat niet écht. En de synoniemen andropauze of penopauze dekken de lading al helemaal niet. ‘Andro’ betekent man en ‘pauze’ staat voor stop, maar de andropauze maakt uiteraard geen einde aan het man zijn. De term ‘penopauze’ is om dezelfde reden slecht gekozen. Sterker: de term ‘peno’ komt in het Nederlandse woordenboek niet eens voor. En met een midlifecrisis heeft dit alles al helemaal niks te maken. Dat is de omschrijving van een psychologische ontwikkeling die los staat van de hormoonhuishouding. Een crisis die 20 procent van alle genders treft. Al schijnt deze bij mannen al gauw twee keer zo lang te duren, leert een ander rondje googlen.

De term IMS (irritable male syndrome) werd overigens gemunt door dr. Gerald Lincoln van het Medical Research Council’s Human Reproductive Sciences Unit in Schotland. Lincoln stelde het syndroom eerst bij schapen vast. In het najaar, als het testosteronniveau laag is, worden rammen moody, zo ontdekte hij. Mannen zijn natuurlijk geen schapen, maar hetzelfde principe gaat voor hen op als het testosteronniveau daalt.

Volgens de Amerikaanse psychotherapeut Jed Diamond – die meerdere bestsellers schreef over IMS en de mannelijke menopauze – zijn de symptomen van IMS vergelijkbaar met die van PMS, want stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen zijn het gevolg. Eerlijk is eerlijk: in wetenschappelijke kringen staat men nogal sceptisch tegenover IMS. Zoals men daar ook kritisch tegenover de andropauze staat. Maar zielig is het natuurlijk wel, voor die mensen zonder menstruatiecyclus, maar met overgangsklachten of PMS.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Illustratie: Shutterstock.

Lees ook:
Menstruatie-alarm voor de man
If men could menstruate
Manverband