Het droeve nieuws ging onlangs viraal: de 16-jarige Anita Chand uit het Baitadi-district in Nepal overleed na een slangenbeet toen zij in isolatie zat vanwege haar menstruatie. Voor zover bekend is zij het eerste dodelijke slachtoffer als gevolg van chhaupadi sinds 2019. Haar familie ontkent overigens dat het meisje ongesteld was toen zij stierf. Begrijpelijk, want chhaupadi (ook wel chaupadi of chauppadi genoemd) is sinds 2005 bij de wet verboden en de straffen zijn niet mals. Welzijnswerkers zien ondanks dat een opleving van deze praktijk. Wat is er aan de hand?
Menstruatie: een straf voor alles wat je in vorige levens verkeerd hebt gedaan
Chhaupadi wordt van oudsher gepraktiseerd in het westen en midden westen van Nepal. De eeuwenoude traditie is gelinkt aan het hindoeïsme en is gebaseerd op de overtuiging dat menstruerende vrouwen onrein zijn en dus gevaarlijk. Als menstruerende vrouwen een man aanraken, wordt deze ziek, als zij een koe aanraken geeft deze nooit meer melk, als zij een boom aanraken draagt deze nooit meer fruit. Menstruatie wordt vanuit de chhaupadi-traditie gezien als een straf voor alles wat vrouwen in vorige levens verkeerd hebben gedaan. Een tempel of school bezoeken, een brug oversteken, mannen aanspreken of aanraken: het is allemaal verboden. Ook de consumptie van dierlijke producten is een no-go uit angst dat deze voedingsmiddelen worden besmet.
Vrouwen zijn verplicht zich terug te trekken in lemen menstruatiehutjes, waar het behoorlijk druk kan zijn. Soms zitten er tien tot vijftien vrouwen tegelijk in een ruimte van vier vierkante meter. Elke vorm van comfort ontbreekt. Zelfs een wollen deken is uit den boze. Een jute matje ofwel ‘burlap’ volstaat. Gemiddeld verblijven vrouwen tussen de vier en elf dagen in de hut. Het werk op het land gaat ondertussen gewoon door. Meisjes die voor het eerst menstrueren blijven er tien tot elf dagen. Een bevalling levert trouwens ook elf dagen afzondering op.
‘Het is hier al zo vies door al die dieren’
Chhaupadi is sinds 2005 bij de wet verboden. Volgens officiële cijfers van de Nepalese overheid stierven toen namelijk minstens twintig vrouwen per jaar aan slangenbeten, aanvallen van wilde dieren en algehele verzwakking tijdens hun isolement. Mannen lijken daar onaangedaan onder te blijven. In de uitzending Die Tijd van de Maand van het tv-programma Metropolis waren reacties te horen als: ‘Het is hier al zo vies door al die dieren.’ ‘We kunnen het huis toch niet laten besmetten.’ ‘Het zijn maar zeven dagen, soms zelfs maar vijf.’ En als uitsmijter: ‘Wij hebben dit niet bedacht.’
Welzijnswerkers, actievoerders en lokale vrouwengroepen proberen al decennialang om de chhaupadi-traditie naar de geschiedenisboeken te verbannen; door het geven van voorlichting en door het slopen van menstruatiehutten. De traditie blijkt hardnekkig en haalt keer op keer opnieuw de actualiteitenrubrieken. Augustus 2017 werd de wet die chhaupadi verbiedt aangescherpt. Op overtreding ervan kwam een pittige straf te staan, namelijk drie maanden gevangenis en een boete van 3.000 rupee (zo’n 30 euro) per keer.
2018 en 2019: meerdere meldingen van doden
Handhaving liet op zich wachten. Woensdag 10 januari 2018 meldde de politie van Kathmandu volgens diverse nieuwsbronnen dat een 21-jarige vrouw door verstikking om het leven was gekomen in zo’n menstruatiehut; ze had rook ingeademd. In 2019 waren er opnieuw meerdere meldingen van doden. In januari kwam een vrouw met haar twee zoontjes om het leven. Een paar weken later stierf een jonge vrouw door rookvergiftiging.
Pas in december 2019 – veertien jaar na het wettelijke verbod op chhaupadi – volgde de allereerste arrestatie: een man uit het district Parwati Budha Rawat werd opgepakt omdat hij zijn schoonzus had gedwongen tijdens haar menstruatie in een hut op honderd meter van het huis te slapen. Ook zij kwam door verstikking om het leven. Ze had in de hut zonder ramen een vuurtje gestookt om warm te blijven. De temperatuur zakt in dit deel van Nepal geregeld onder de tien graden Celsius.
Onderzoek van de Universiteit van Bath en het Centre for Research on Environment, Health, and Population Activities (CREHPA) onder vierhonderd Nepalese meisjes liet in 2020 zien dat 60% van de Nepalese vrouwen weet dat chhaupadi illegaal is, maar dat 77% de traditie nog altijd praktiseert. De coronacrisis heeft de situatie er niet beter op gemaakt, zeggen deskundigen. Het accent van voorlichtingscampagnes kwam te liggen op de strijd tegen COVID. In gebieden die eerder ‘chhaupadi-vrij’ waren verklaard, worden de duizenden gesloopte menstruatiehutten sindsdien een voor een weer opgebouwd.
Het 16-jarige meisje dat in augustus 2023 overleed na een slangenbeet is het eerste gerapporteerde sterfgeval sinds 2019. Let op het woord ‘gerapporteerd’. De kans is groot dat er de afgelopen jaren ‘menstruatiedoden’ onder de radar zijn gebleven.
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan op onze contactpagina.
Lees ook:
Maandverband met klei
Wereldmeisjesdag
De vreemdste vooroordelen
Je zou maar ongesteld zijn in … Kenia
Of check de categorie Global
