Iemand die ongesteld is hoeft maar in de buurt te komen of de melk wordt zuur, het vlees bederft en het brooddeeg wil niet rijzen. Logisch. De naam zegt het al. On-gesteld betekent ziek. Je wilt ook geen salade of soep geserveerd krijgen waar een zwaar hoestende kok boven heeft gehangen. Kwestie van gezond verstand. Toch?

Opoe op bezoek?

Tegenwoordig weten we natuurlijk best dat menstruatiebloed geen gewassen kan laten verschrompelen en dat vrouwen ‘als opoe op bezoek is’ of ‘de tomatensoep overkookt’ geen menstruatiegif ofwel menotoxine uitscheiden. Toch lijkt het idee dat menstruerende vrouwen eten kunnen laten bederven – en dat je ze dus maar beter uit de keuken, wijnkelder enzovoort kunt verbannen – onuitroeibaar. Niet alleen in ontwikkelingsgebieden waar men kampt met kennisachterstand, ook hier.

In Frankrijk leeft bijvoorbeeld de overtuiging (niet bij iedereen, maar bij sommigen dus wel) dat mayonaise gemaakt door menstruerende vrouwen sneller schift. In Italië denkt men iets soortgelijks, maar dan over huisgemaakte tomatensaus. In Portugal mogen menstruerende vrouwen sommige wijnkelders niet in omdat wijn zou verzuren. In Japan gelooft men dat de menstruatiecyclus de smaakpapillen beïnvloedt, waardoor vrouwen doorgaans geen sushi-chef kunnen worden.

In Suriname krijgen jonge jongens kookles omdat gerechten bereid door menstruerende vrouwen als onrein worden beschouwd. In Amsterdam Zuid-Oost zijn om die reden Surinaamse restaurants waar alleen mannelijke koks werken, zo ontdekten de makers van tv-programma Metropolis in 2010. Als alleenstaande moeder moet je soms gewoon koken om je bloedjes van kinderen van de nodige voedingsstoffen te voorzien. Om het eten te ‘zuiveren’ krassen sommigen dan een kruis onder de pan.

Dit kun je toch niet menen?

We blijven nog even in de tegenwoordige tijd, want vrouwen die aan de slag gaan met het inmaken van groenten, kunnen dat beter niet doen als ze menstrueren. Dat suggereert althans de Nederlandse natuurvoedingskundige Peter van Berckel in zijn fermentatiekookboek Tsukémono. Daarover is dus enige tijd geleden een klein relletje losgebarsten, nadat Hiske Versprille, culinair journalist en recensent bij de Volkskrant, twitterde: ‘Dit kun je toch niet menen? Het is 2019!’

De vlam is in de pan geslagen om even in de sfeer te blijven. Arme Peter. Citaat uit zijn boek: ‘In veel culturen zijn menstruerende vrouwen niet welkom in de keuken.’ (Daar heeft hij toch echt een punt). ‘Het lichaam van een menstruerende vrouw is (afval)stoffen aan het uitscheiden.’ (Mmm, door die tegenwoordige tijd is de tekst dus ietsje gedateerd). Saillant detail: de kadertekst onder het kopje ‘Menstruatie en ziekte’ was voor de tweede druk al iets aangepast, omdat mensen de versie van de eerste druk ouderwets en achterhaald vonden. De uitsmijter is daarbij blijkbaar vergeten: ‘Ook als je echt ziek bent is het beter terughoudend te zijn met deze bereiding.’

Van ver voor het jaar nul

Het idee dat menstruatie een soort ontgifting is, en dat menstruerende vrouwen dus onrein zijn en daardoor superplus gevaarlijk, stamt van ver voor het jaar nul. Als je niet weet waar menstruatie voor dient, is zo’n bloedende vrouw die maar niet doodgaat doodeng natuurlijk. Dat kon je in een gunstig geval mythische kracht en aanzien geven. Helaas is het kwartje vaker de andere kant op gerold. Menstruatiegif bestaat niet – al werd er tot in de jaren zeventig in wetenschappelijke tijdschriften als The Lancet over gediscussieerd – maar het idee dat menstruerende vrouwen een negatieve invloed hebben op voedsel houdt ook vandaag de dag nog dapper stand.

Dat wordt weerspiegeld in het taalgebruik. Wereldwijd zijn zo’n 5.000 eufemismen geteld om de term ‘menstruatie’ te omzeilen. Eén uitdrukking kom je in alle culturen tegen, namelijk ‘oma is op bezoek’ of ‘tante is op bezoek’ (of een variatie daar op). Oma of tante zijn dan geen synoniem voor menstruatie, maar verwijzen naar familieleden die ooit écht kwamen logeren als de vrouw des huizes haar periode had. Om rampspoed in de vorm van zure wijn en geschifte mayonaise te voorkomen.

Illustratie: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Meer lezen?
Wat kun je doen met voeding
De vreemdste vooroordelen
Ondertussen in Nepal