Het stereotype plaatje van menstruatie: de vrouw met buikpijn. Hoeveel last ondervinden vrouwen eigenlijk écht van hun menstruatie? Een online enquête onder 42.879 vrouwen tussen de 15 en 45 jaar, onder leiding van gynaecoloog Bertho Nieboer van het Radboudumc brengt licht in de duisternis. En dat werd wel eens tijd, want naar de impact op het dagelijks functioneren is nauwelijks gedegen onderzoek gedaan. Bijzonder als je bedenkt dat de halve wereldbevolking menstrueert. De eerste onderzoeksresultaten zijn vandaag in het tijdschrift American Journal of Obstetrics & Gynecology gepubliceerd.
Een derde wordt rondom de menstruatie beïnvloed in het dagelijks functioneren
De uitkomst van het menstruatieonderzoek liegt er niet om: een derde van de ondervraagde vrouwen wordt rondom de menstruatie beïnvloed in het dagelijks functioneren, is de hoofdconclusie. Ze kunnen niet sporten, melden zich ziek of blijven in bed liggen. Elke maand weer. ‘En de helft van de vrouwen met menstruatieklachten praat daar niet over, zegt Nieboer tegen NOS op 3. ‘Ze vertellen bijvoorbeeld niet aan hun familie dat ze dingen moeten laten door hun ongesteldheidsklachten. Het kan zijn dat hierdoor aandoeningen over het hoofd worden gezien.’
Meer cijfers: 85% van de vrouwen heeft maandelijks last van buikpijn, 77% heeft psychische klachten, 71% ervaart moeheid, 59% heeft rugpijn, 56% heeft hoofpijn, 54% heeft last van een te hevige menstruatie en 38% ondervindt zoveel klachten dat de agenda er op moet worden aangepast. Slechts 48,6% is daar vervolgens open over tegen familie of vrienden.
‘Het probleem is nog groter dan ik dacht,’ zei Nieboer al in 2017, na een eerste inventarisatie van de vragenformulieren, tegen Omroep Gelderland. ‘Het merendeel van de vrouwen heeft een paar dagen per maand serieuze klachten. Er zijn meer verbeteringen nodig dan ik dacht. Ook als het gaat om het onbegrip voor vrouwen met klachten.’
De uitgebreide enquête werd door ruim 42.000 vrouwen ingevuld. Uitgebreid is hier geen loze kreet. Een kwartiertje was men al snel zoet met het invullen van de vragenlijst. Daarbij werd deelnemers het hemd van het lijf gevraagd. Naast te verwachten kwesties als hoe vaak menstrueer je, welke klachten ervaar je, welke pijnstilling gebruik je, welke producten gebruik je en loop je door met klachten of ga je naar een arts, werd stevig ingezoomd op het onderwerp ‘werk’. Sterker, de sectie werkgerelateerde vragen was dusdanig uitgebreid, dat je het idee kreeg dat je in het verkeerde onderzoek was beland.
Dat uit de resultaten niet ging blijken dat het allemaal wel meevalt, liet zich voorspellen
Inzicht krijgen in ziekteverzuim door menstruatieklachten was dan ook een belangrijk doel. Terecht, want dit is op zijn zachtst gezegd een onontgonnen gebied. Vrouwen verzuimen meer wegens ziekte dan mannen, bleek in 2017 al op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van het CBS en TNO. In alle leeftijdsgroepen. Onder werknemers tussen de 25 en 45 jaar is het verzuimpercentage twee keer zo hoog, het verschil is deels terug te voeren op ziekte tijdens zwangerschap en bevalling.
Hoeveel verzuim menstruatiegerelateerd is, is onbekend. De bedrijfsarts mag hier niet naar vragen. Anders dan bij zwangerschapsverlof is dus totaal onduidelijk wat verzuim door een problematische menstruatie de samenleving eigenlijk kost. Hetzelfde verhaal geldt trouwens voor ziekteverzuim door menopauze, maar dat onderwerp staat inmiddels aanmerkelijk hoger op de agenda.
Dat uit de resultaten niet ging blijken dat het allemaal wel meevalt, liet zich voorspellen. Het is de ervaring van zo’n beetje iedere vrouwengezondheidsexpert dat vrouwen met gynaecologische problemen veel te lang doorlopen. Ze melden zich pas als het echt niet langer gaat. Nieboer – hoofdredacteur van Medisch Contact – twitterde al eens over een patiënt die wegens hevig bloedverlies de begrafenis van een dierbare miste en toen pas besloot een afspraak te maken. Zo zijn er legio voorbeelden uit de dagelijkse gynaecologenpraktijk.
Doorlopen met menstruatieklachten brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee
Schaamte speelt een rol. Maar ook de ingebakken overtuiging dat menstruatieklachten er nu eenmaal bij horen en dus geen reden zijn voor ziekmelding. Mannelijke werkgevers herkennen de klachten niet, maar ook vrouwelijke leidinggevenden kunnen hard zijn. Omdat ze zelf geen last hebben van hun menstruatie of omdat ze de invloed van de hormonale cyclus willens en wetens willen ontkennen. Hormonale invloeden zijn eeuwen lang de reden geweest vrouwen te weren uit beroepen als rechter, minister van defensie of astronaut. Zeuren over je menstruatie is dus geen snel spoor naar de top.
Toch is doorlopen met ernstige klachten geen goed idee. Aan ‘standaard’ menstruatieklachten als pijn of hevig bloedverlies kunnen immers ook andere medische problemen ten grondslag liggen. De cijfers die we al wel hadden, liegen er namelijk niet om: 1 op de 5 heeft hevig menstrueel bloedverlies (HMB), endometriose komt bij 1 op de 10 vrouwen voor. Sommigen gaan zelfs uit van 1 op de 8. Pijn treft 1 op de 2 vrouwen. Al zijn er ook onderzoekscijfers die uitgaan van 9 op de 10; het ligt er maar aan welke leeftijdsgroep je bekijkt. PMS tackelt 1 op de 4 in meer of mindere mate. Het lijkt trouwens onmogelijk helemaal nergens last van te hebben als je de ellenlange lijst premenstruele symptomen bekijkt.
Weten we nu exact hoe het ervoor staat? Ja en nee. In de rangorde van wetenschappelijk onderzoek staat een enquête niet met stip op nummer één vanwege de zogenoemde selectiebias. Mensen met ‘issues’ zullen eerder geneigd zijn mee te werken, puur omdat ze het onderwerp op de radar hebben. Bij Period! vonden we de vraagstelling soms wat suggestief. Deze ging er op voorhand van uit dat vrouwen medische klachten ervaren. Ook misten we wat zaken. Bij productgebruik bijvoorbeeld de menstruatiecup. Er is meer onder de zon dan een tampon.
Andere percentages die nieuwsgierig maken, hebben te maken met ‘omgaan met’ ofwel coping. Hoe ervaren Nederlandse vrouwen hun menstruatie? Geestelijk dus, niet alleen lichamelijk. Als iets positiefs? Iets negatiefs? Zouden ze menstruatieloos door het leven willen als dit geen gezondheidsproblemen zou opleveren? In dit kader is een onderzoek van de Association of Reproductive Health Professionals (ARHP) uit 2005 interessant: 40% van de 1.021 respondenten gaf aan liever helemaal niet te menstrueren. Uit hetzelfde onderzoek bleek ook dat er nogal wat misvattingen zijn over menstrueren, onder menstrueerders dus.
Als je niet kunt werken door je menstruatie is er waarschijnlijk sprake van een aandoening
Terug naar de polder. De resultaten van het menstruatieonderzoek van Radboudumc zijn in elk geval voer voor interessante en hoognodige discussies. Daarbij worden vast ook wat oude stokpaardjes van stal gehaald, zoals het menstruatieverlof. Discussie is goed. Meer medisch-wetenschappelijk onderzoek is goed. Want kunnen we nu echt geen ander antwoord bedenken op ‘menstruatieklachten’ dan hormoontherapie?
Maar enige nuance blijft op zijn plaats, anders zit dat glazen plafond voor je het weet weer op aanrechtniveau. Door die eerder genoemde selectiebias is het lastig om te zeggen of de onderzoeksresultaten representatief zijn voor alle vrouwen in Nederland. Menstruatie is geen ziekte. Als je niet kunt werken door je menstruatie, dan is er waarschijnlijk sprake van een medische aandoening. Waarmee je naar de (huis)arts moet. Period!
Inmiddels is ook deel twee van het onderzoek gepubliceerd, over de impact op arbeidsproductiviteit. Zie period.nl/factsfigures/ziek-op-de-zaak/
Bron: Schoep M.E., Nieboer T.E., van der Zanden M., et al. The impact of menstrual symptoms on everyday life: a survey among 42,879 women. Am J of Obstet Gynecol 2019; accessed 18 March 2019.
Ook interessant:
Hoera voor de period emoticon! (Of niet?)
Is menstrueren wel nodig eigenlijk?
Fotocompilatie opening: Shutterstock. Illustraties uit het boek Mooi rood is niet lelijk
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.