De helft van de astronauten die tegenwoordig door NASA worden opgeleid, is vrouw. Vrouwelijke astronauten worden, net als andere vrouwen, ongesteld. Wat gebeurt er precies als je in de ruimte menstrueert? Hoe deal je met menstruatie tijdens een ruimtereis? In het begin van het ruimtevaarttijdperk mochten vrouwen geen astronaut ofwel kosmonaut worden. Dit lag deels aan hun menstruatiecyclus en aan het gevaar op PMS. Een ‘hormonale vrouw’ aan het roer zetten van een ‘ingewikkelde machine’, dat was vragen om problemen. Aldus de conclusie van onderzoekers van het Women In Space Program in 1964.
Omgekeerde menstruatie
Na dit seksisme was het tijd voor hypothetische gezondheidsrisico’s. Experts vreesden dat het gebrek aan zwaartekracht tot ‘retrograde menstruation’ zou leiden: dat menstruatiebloed terug door de eileiders naar de buikholte vloeit. Deze aandoening werd in het verleden als oorzaak van endometriose aangemerkt. In het heelal is hier nog nooit melding van gemaakt. Waarschijnlijk doordat zwaartekracht niet geheel verantwoordelijk is voor menstruatie: het bloed vloeit doordat de baarmoeder zich samentrekt.
Geen probleem
Tijdens de discussie of het nu wel of niet veilig zou zijn voor vrouwen om ongesteld te worden in de ruimte zei Rhea Seddon, een van de eerste vrouwelijke NASA astronauten: ‘Laten we het pas als een probleem beschouwen als het ook daadwerkelijk een probleem wordt. Als iemand ziek wordt in de ruimte, kun je ons weer terug naar huis brengen.’ Het werd geen probleem: na meer dan 30 jaar vrouwelijke ruimtevaart zijn er nog steeds geen menstruatieklachten geassocieerd met microzwaartekracht.
100 tampons per week?
Maar toen vrouwen eindelijk mee mochten de ruimte in, wisten de mannen bij NASA nog steeds niet wat ze met de maandelijkse bloeding aan moesten. Bij de voorbereidingen van de Challenger missie in 1983 vroeg een mannelijke ingenieur aan Sally Ride, de eerste Amerikaanse vrouw in de ruimte, of 100 tampons een goed aantal was om mee te nemen op een reis van een week…
Astronautenluier
Momenteel zijn er voorschriften over wat nodig is om met zero-G ongesteldheid te dealen. In het Principles of Clinical Medicine for Space Flight (2008) staat dat astronauten ‘toegang hebben tot een verscheidenheid aan menstruatieproducten, inclusief maandverband, inlegkruisjes en tampons in zowel neutrale als geurende variant.’ En als dat niet genoeg is, dan is er altijd nog de ‘luier’ die alle astronauten tijdens de lancering dragen. Dit maximaal absorberende broekje kan tot 2000 ml urine, ontlasting of bloed opvangen.
Aan de pil
De meeste vrouwelijke astronauten stellen hun menstruatie echter uit tot na terugkomst van een missie. Ruimte-gynaecologe dr. Varsha Jain zegt hierover in Marie Claire: ‘Op het moment is het zonder stopweek door blijven slikken van de anticonceptiepil erg populair.’ In tegenstelling tot de vrouwen op aarde, nemen vrouwelijke astronauten de pil niet in bij elke zonsopgang of -ondergang. Wanneer het ruimteschip in een baan om de aarde draait, gaat de zon elke 90 minuten op en onder, dus ze timen hun pilinname met behulp van een klok.
Ongesteldheidsvoordelen
Omdat veel vrouwelijke astronauten hun bloeding onderdrukken, zal het lang duren voordat er genoeg informatie is over spontane menstruatie in het heelal. Dat is jammer, vindt medisch specialist William D. Rowe. Hij meent dat menstruerende vrouwen een groot voordeel hebben tijdens ruimtevaartmissies. Astronauten in de ruimte hebben namelijk vaak verhoogde ijzerlevels in hun bloed en dat kan extreem giftig zijn. Tijdens hun ongesteldheid is het basis ijzerniveau van vrouwen lager en dus lopen zij hierop minder risico.
Net zoals op aarde
Uiteindelijk is het antwoord op de vraag ‘wat gebeurt er als je in de ruimte menstrueert?’ niet bijster opwindend. Er zweeft geen bloed door de space shuttle. Kennelijk is menstrueren in de ruimte niet anders dan hier op aarde. NASA astronaut Rhea Seddon herinnert zich: ‘Ik weet niet meer zeker wie voor het eerst ongesteld was in de ruimte, maar ze kwam terug en zei: ‘Ongesteld zijn in de ruimte, is net zoals ongesteld zijn op aarde. Maak je geen zorgen.’
Lees ook:
Houston we have a problem
Met andere woorden
Waar komt opoe toch vandaan?
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.
