Menstruatiearmoede: de stand in Nederland (update!)

7 juli 2021

LAATSTE UPDATE: 15-11-2022

Nee, we gaan in dit artikel niet opnieuw uitleggen wat menstruatiearmoede is en waarom het zo lang duurde voordat het onderwerp in Nederland aandacht kreeg. Meer informatie daarover vind je hier en hier. Feit is dat het onderwerp hier inmiddels flink in the picture staat. Logisch. Waar armoede is, is ook menstruatiearmoede. We zetten een paar opvallende lokale en (inter)nationale initiatieven, onderzoeken en pilots op een rij.

In de lokale politiek

Neighborhood Feminists zet zich al drie jaar in voor het bestrijden van menstruatiearmoede in Amsterdam. Onder meer door maandelijks ongeveer 825 mensen te steunen met essentiële menstruatieproducten. Om een duidelijker beeld te krijgen van de omvang van het menstruatiearmoedeprobleem in Amsterdam, heeft de stichting i.s.m. onderzoeksbureau Opinium een kwantitatief onderzoek uitgevoerd, dat oktober 2022 werd gepubliceerd. De bevindingen zijn inmiddels opgepikt door de lokale politiek. Op de korte termijn is 50.000 euro beschikbaar gesteld voor een pilot. Wordt vervolgd.

Om menstruatiearmoede tegen te gaan, gaat ook de gemeente Haarlemmermeer zorgen voor gratis menstruatieproducten. Daarmee wordt invulling gegeven aan de motie van een PvdA-raadslid, dat op 16 juni j.l. unaniem door de gemeenteraad werd aangenomen.

De gemeente Veendam gaat, onder meer met scholen, onderzoeken waar menstruatiearmoede zich voordoet en hoe dit probleem kan worden aangepakt. De gemeenteraad nam unaniem een motie aan die was ingediend door de coalitiepartijen PvdA, Gemeentebelangen, VVD en D66.

In Rotterdam kunnen alle schoolkinderen uit gezinnen met lage inkomens maandverband en tampons bij de Hema kopen en afrekenen met het Jeugdtegoed van de Rotterdampas; een geldbedrag dat door de gemeente is vrijgemaakt voor minima.

Ook minima in de gemeente Nieuwegein die een stadspas hebben, kunnen hiermee gratis menstruatieproducten als maandverband en tampons krijgen.

Verder in de regio

In de regio Soest ijvert Soraya Lartey (sorayaLartey@hotmail.com) voor afhaalpunten met gratis menstruatieproducten. Op verschillende plekken in de gemeenten – onder meer bij supermarkten – staan inmiddels kastjes. De gemeenteraad Soest buigt zich inmiddels ook over de kwestie.

Periodic.nl is een non-profit uit Amsterdam (voertaal Engels) met als doel: menstruatieproducten op scholen en in openbare gebouwen menstruatiemiddelen vrij verkrijgbaar maken. Handig als je in Amsterdam bent/woont: de kaart met organisaties die dit al doen.

De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) onderzocht hoe mensen in Midden-Groningen, een van de armste regio’s van Nederland, menstruatiearmoede ervaren. Hoewel weinig bewijs gevonden werd voor gezondheidsproblemen en verzuim door menstruatiearmoede, bleek dat sommige vrouwen inderdaad financieel niet in staat zijn hun menstruatie te managen. Te weinig geld hebben voor tampons is echter niet het voornaamste probleem. De RUG-studie merkt een gebrek aan kennis over menstruatie(armoede) op, zowel bij schoolkinderen als bij de rest van de bevolking. De oplossing: meer menstruatie-educatie. De gemeente Groningen gaat gratis menstruatieproducten aanbieden in een groot netwerk van verschillende openbare gebouwen, zoals scholen en bibliotheken.

Bloedserieus Midden-Groningen van initiator Jolanda Oest timmert al enige tijd aan de weg om het onderwerp menstruatiearmoede lokaal op de agenda te zetten. Laatste wapenfeit: een binnengeharkte donatie van 5.000 euro (met dank aan de Rotary Hoogezand-Sappemeer). Etos Boezerooij verhoogde het bedrag met 10% en gaat de voedselbank Midden-Groningen en het Aletta Jacobs College Hoogezand de komende twee jaar maandelijks voorzien van menstruatieproducten. Inmiddels is de actie ook opgepikt door lokale politieke partijen.

Ook elders in Nederland trekt het onderwerp de aandacht. In Utrecht is een buurtbieb voor menstruatieproducten ingericht bij Emmaus Lombok; op initiatief van Het Maand Verbond.

In Apeldoorn vind je aan de Beeklustweg 30 naast een minibieb tegenwoordig ook een menstruatieproducten-bieb. Een particulier initiatief van Renée Kranenberg naar aanleiding van een oproep van het Armoedefonds.

Onder het motto ‘Van Clubverband naar Maandverband’ startte de Soroptimistenclub ’s-Gravenhage in Den Haag een inzamelingsactie tegen menstruatiearmoede. Er werd een zodanig bedrag opgehaald dat drie Haagse voedselbanken zeker een jaar lang maandelijks pakketten maandverband ontvangen. Zo zijn er nog heel veel meer voorbeelden.

Stichting De Roze Hulp timmert keihard aan de weg met inzamelingsacties, onder meer via benefietfeesten. de op die manier ingezamelde producten worden uitgedeeld via speciale uitgiftepunten op middelbare scholen, via centra voor Jeugd en Gezin en via vluchtelingenwerk in Zuid-Holland. Meer informatie: derozehulp.nl/.

In het land

Het Armoedefonds is een landelijke inzamelingsactie gestart. Je kunt menstruatieproducten doneren – bijvoorbeeld die via een lokale inzamelingsactie zijn opgehaald. Geld geven kan natuurlijk ook. De ingezamelde producten worden verspreid via speciale menstruatieproducten uitgiftepunten (MUP’s) in Nederland. Landelijk zijn er al meer dan 1.250. Daarmee worden zo’n 70.000 vrouwen/meisjes bereikt. Kijk voor meer info op armoedefonds.nl/menstruatie-armoede.

Stichting Kinderhulp maakte voor (jeugd)hulpverleners en docenten een digitale folder vol tips & trics om menstruatiearmoede bespreekbaar te maken. Samen met Always werd de campagne #StopMenstruatieArmoede gelanceerd. Hiervoor doneerde de fabrikant onder meer 20.000 pakjes maandverband. Volgens Always hebben 25.000 vrouwen en meisjes in Nederland soms geen geld om maandverband en tampons te betalen.

Ook Essity, het moederbedrijf van Libresse, deed onderzoek. Jaarlijks blijft 23% van de vrouwen in Nederland thuis van werk of school vanwege hun menstruatie; 10% omdat zij zich geen hygiëneproducten kunnen veroorloven en 25% omdat zij geen toegang zouden hebben tot schone en veilige toiletten. Libresse gaat daarom aan zo’n 100 basisscholen in Nederland gratis maandverband leveren. Daarnaast faciliteert het merk gesponsorde lespakketten voor scholen. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

Voor bedrijven is menstruatiearmoede natuurlijk een prachtig thema om op in te haken. Buy one, give one is een marketingkreet die we vaak tegenkomen op de burelen van Period! Dit soort beloften zijn soms lastig te controleren. Geluk is er zo nu en dan fysiek bewijs. Zo doneerde Moodies begin november j.l. de eerste lading van 250 menstruatiebroekjes aan de Sociale Kruidenier (onderdeel van de Voedselbank), onder toeziend oog van Marjolein Moorman, wethouder in Amsterdam.

Op school

In Schotland, het Verenigd Koninkrijk en Nieuw-Zeeland is van overheidswege bepaald dat scholen gratis menstruatieproducten aan scholieren en studenten moeten verstrekken. Nederland kon niet achterblijven. In Amsterdam had de Vrije Universiteit de primeur toen studentenvakbond SRVU een kastje met tampons en maandverband in het gebouw neerzette. Ook op de Erasmus Universiteit in Rotterdam zijn kastjes inmiddels geplaatst voor gratis menstruatieproducten als onderdeel van een pilot van de Universiteitsraad.

In Amstelveen gaan de scholen Panta Rhei, Hermann Wesselink College en het Keizer Karel College gratis menstruatieproducten geven aan leerlingen. Het gaat om een proef; de pilot is gestart op initiatief van de gemeente.

De 16-jarige scholiere Mai Tram Tran uit Alkmaar werd genomineerd voor de Young Impact Award. Ze regelde dat op haar school in alle meisjeswc’s kastjes met gratis menstruatieproducten werden geplaatst. Om menstruatiearmoede tegen te gaan en om meiden zelfverzekerder te maken. Ze won er geen prijs mee, maar kreeg wel veel media-aandacht.

Op social media

Maandelijkse Kutzooi werd opgericht door vier meiden van het Deltion College in Zwolle die menstruatiemateriaal niet alleen gratis maar ook zichtbaar willen maken op hun school, om zo tegen menstruatiearmoede én het menstruatietaboe te ageren. Motto: Feminine Care should be free like hugs. Inmiddels is het een jaartje stil op Instagram. Hetzelfde geld voor @Poenie.nl. De Insta van vijf communicatiestudentes van de Christelijke Hogeschool (CHE) Ede die een online protestactie startten om menstruatiearmoede te bestrijden. Het doel: op alle scholen gratis menstruatieproducten.

Op de politieke agenda

Simavi startte eind mei een petitie om menstruatiearmoede landelijk op de maatschappelijke en politieke agenda te zetten. Ruim 10.000 mensen tekenden deze inmiddels. Jij kunt hun voorbeeld volgen door hier een digitale krabbel te zetten.

Ook het Student Centre of Diversity Advocacy and Inclusion in Groningen (SCDAI) startte een petitie die een open brief aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kracht bij moet gaan zetten. Ruim 2.280 mensen ondertekenden deze. Als jij de teller verder wil doen oplopen, klik dan hier.

In de film

Regisseur Emma Branderhorst maakte een korte film over menstruatiearmoede. In het drama Vlekkeloos wordt een 15-jarige gevolgd die met het onderwerp moet dealen. Branderhorst, die in 2019 afstudeerde aan de Utrechtse filmacademie, maakte eerder de film Onderhuids. Het regent prijzen voor de film, die nu zelfs in de race is voor een Oscar-nominatie.

In de supermarkt?

Gratis tampons en maandverband halen in de supermarkt? Dat is niet zo gek als het klinkt. De Lidl in Ierland maakte in april al bekend dat zij, als eerste supermarktketen ter wereld, gratis tampons en maandverband aan minima aanbieden. Wie claimt de primeur in Nederland?

Period poverty in internationale onderzoeken

Must read voor iedereen die zich bezig houdt met menstruatie(armoede): het Joint Monitoring Programme (JMP) rapport van WHO/UNICEF. Met hierin voor het eerst een zogenaamde period poverty-index: een overzicht van de beschikbare gegevens over de menstruele gezondheid in 42 landen. Als je weet dat 3 op de 10 mensen in de wereld tijdens de Covid-19 pandemie niet de mogelijkheid hadden om hun handen te wassen met zeep en water, kun je wel raden dat het met de menstruele gezondheid op veel plekken in de wereld droef is gesteld.

Het allereerste onderzoek dat aantoonde dat menstruatiearmoede niet is voorbehouden aan ontwikkelingsgebieden, maar ook in de Westerse wereld voorkomt stamt alweer uit 2018 en werd uitgevoerd door Plan UK. Dit onderzoek werd later dunnetje overgedaan door Plan NL i.s.m. De Bovengrondse. De uitkomst was hetzelfde: 1 op de 10 meisjes mist soms school omdat zij zich geen menstruatieproducten kunnen veroorloven. En daarmee zijn we weer bij het begin van dit verhaal.

Initiatief vergeten? Laat het weten! Dit overzicht is natuurlijk verre van compleet.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Foto: Annika Gordon via Unsplash.