Tien dingen die je eigenlijk zou moeten weten over je baarmoeder (of die gewoon interessant zijn). Bijvoorbeeld: sommige vrouwen hebben er niet een, maar twee en sommigen worden zonder baarmoeder geboren.

1. Je baarmoeder is hot 

Niet letterlijk natuurlijk. Als het goed is heeft je baarmoeder de gezonde lichaamstemperatuur van ongeveer 37 graden Celsius. Figuurlijk daarentegen, kom je de baarmoeder op van alles en nog wat tegen. We noemen fashion (ondergoed, T-shirts, leggings, sieraden), woondecoraties (kussens, wanddecoraties, serviesgoed, stoffen), kantoorartikelen (stickers, kaarten) enzovoort. Neem bijvoorbeeld eens een kijkje op Etsy.

Dit is om twee redenen logisch. Een: als je naar de omtrek kijkt (samen met de vagina, eierstokken en eileiders), kun je je gemakkelijk een schattig, cartoonachtig gezicht met twee armen voorstellen. De uterus is cuterus. Twee: baarmoeders lenen zich als onderdeel van de vrouwelijke geslachtorganen – net als vulva’s en vagina’s – perfect om een statement te maken. Raar, maar waar: de vorm van een baarmoeder (uterus) vertoont (samen met de vagina, eierstokken en eileiders) verontrustend veel overeenkomsten met die van een haaienbrein. In het Engels is ‘shark week’ een synoniem voor menstruatie.

2. Kreeg de schuld van ‘alle vrouwelijke ziektes’

Het woord hysterie is verwant aan het Griekse woord ‘hystera’ ofwel baarmoeder. Hippocrates was de eerste die de term gebruikte. Hij omschreef het als een onregelmatige bloedstroom van de uterus naar de hersenen. En de baarmoeder, aldus de Griekse medicus, was ‘een broedplaats van ziektes’. Stemmingswisselingen, emotionaliteit, woede, het was allemaal de schuld van de uterus. Hippocrates zag menstruatie dan ook als een periode van ontgifting. Zou al het bloed in het lichaam blijven, dan zouden de vrouwen waarschijnlijk ziek worden. Jonge meiden voor hun menarche (eerste menstruatie) liepen het meeste risico: als de baarmoedermond nog niet door seks was geopend, kon het bloed nog niet wegvloeien, met ‘krankzinnigheid en suïcidale neigingen’ (nu puberteit genoemd) als gevolg.

3. Bereidt zich 500 keer voor op zwangerschap

Baarmoeders bereiden zich in één vrouwenleven zo’n 500 keer voor op een zwangerschap. Je wordt dus ook zo’n 500 keer ongesteld tijdens je leven. Als je zwanger wordt, maakt de uterus een compleet nieuw orgaan om de baby te voeden: de placenta.

4. Lijk op een omgekeerde peer

De baarmoeder heeft de vorm van een omgekeerde peer. Bij mensen tenminste. Bij dieren ziet het er anders uit. Veel zoogdieren, zoals koeien, herten en varkens, hebben twee compartimenten (uterushoorns), die beide meerdere jongen kunnen dragen. Bij mensen is het hebben van een uterus bicornis (‘bi’ betekent twee en ‘cornus’ betekent hoorn), ook wel bekend als een hartvormige baarmoeder, een afwijking.

5. Bestaat uit meerdere delen

Een baarmoeder bestaat uit meerdere delen. Een corpus uteri (het grootste deel, dat net onder de eileiders ligt) en een cervix uteri, ofwel baarmoederhals. De ‘cervix’ bestaat uit een hals en een mond. Deze mond verbindt de baarmoeder met de vagina. Het baarmoederslijmvlies (endometrium) bedekt de binnenkant van de baarmoeder. Dit slijmvlies verandert gedurende je cyclus in dikte. Het bestaat namelijk uit een basale laag, die altijd aanwezig is, en een functionele laag, die wordt afgestoten tijdens je menstruatie.

6. Richt zich op als je opgewonden bent

Als je seksueel opgewonden bent, richt de baarmoeder zich iets op en wordt wat meer naar boven getrokken. Hierdoor wordt de vagina langer en seks gemakkelijker.

7. Kan zo groot worden als een watermeloen 

Een normale baarmoeder meet 5-10 centimeter, zo groot als een mandarijn of een samengebalde vuist. Tijdens de zwangerschap wordt de uterus groter. Heel veel groter. Het rekt uit tot formaat grapefruit tijdens het eerste trimester, wordt zo groot als een papaya tijdens het tweede trimester en aan het einde van het derde trimester heeft de baarmoeder ongeveer dezelfde afmetingen als een watermeloen. Ook het gewicht neemt toe: van 60 gram tot maar liefst 1 kilo aan het einde van de zwangerschap (baby niet meegerekend). Na de eerste bevalling krimpt de uterus weer, wat zo’n zes weken duurt, maar blijft wat groter dan voor de zwangerschap. Na de overgang wordt ‘ie weer iets kleiner.

8. Niet alle vrouwen hebben er een

Niet iedere vrouw heeft een uterus. In Nederland worden per jaar gemiddeld vier meisjes geboren met het syndroom van Mayer-Rokitansky-Küster (MRK), wat inhoudt dat ze geen baarmoeder en vagina hebben en dus ook niet ongesteld worden. Wereldwijd wordt zo’n 1 op de 4.500 tot 5.000 vrouwen met MRK geboren. Meestal wordt het pas ontdekt als de meisjes tussen de 15 en 18 jaar oud zijn en nog steeds niet menstrueren.

Er zijn meer erfelijke aandoeningen die tot gevolg kunnen hebben dat je geen baarmoeder hebt, bijvoorbeeld het androgeen ongevoeligheids syndroom (AOS), waarbij het lichaam door een defect gen ongevoelig is voor mannelijke hormonen. Mensen met complete AOS hebben de uiterlijke kenmerken van een vrouw, maar hebben geen eierstokken en geen baarmoeder.

9. Sommigen hebben er twee

Uterus didelphys is een zeldzame aandoening waarbij een vrouw met twee baarmoeders geboren wordt. Dit gebeurt tijdens de vorming van de voortplantingsorganen in de foetus; de buizen van Müller smelten niet samen zoals het hoort, maar vormen ieder een eigen uterus. Sommige vrouwen hebben naast een dubbele baarmoeder ook een dubbele vagina. Geschat wordt dat wereldwijd 1 op de 3.000 vrouwen aan uterus didelphys lijdt; velen van hen komen er nooit achter omdat ze geen klachten hebben. Bij sommige vrouwen wordt deze aangeboren aandoening ontdekt als ze vanwege menstruatieproblemen naar de gynaecoloog worden doorverwezen, bijvoorbeeld omdat ze niet een keer maar twee keer per maand ongesteld worden doordat hun baarmoeders apart van elkaar functioneren.

10. Transplanteren kan 

Bij een baarmoedertransplantatie wordt een gezonde uterus ingeplant in een vrouw zonder uterus. Deze ingreep werd reeds onderzocht in 1918. Daarop volgden verschillende pogingen, die niet allemaal even succesvol waren, in Duitsland (1931), Saoedi-Arabië (2000) en Turkije (2011). In Zweden werd in september 2014 de eerste baby geboren uit een getransplanteerde baarmoeder; zijn moeder was geboren zonder uterus en kreeg deze van een 61-jarige vriendin. De eerste succesvolle geboorte na een baarmoedertransplantatie vond in 2017 plaats. In Engeland doneerde een 40-jarige vrouw recent haar baarmoeder aan haar zus, die zonder baarmoeder werd geboren. In Nederland worden momenteel nog geen baarmoedertransplantaties uitgevoerd.

LAATSTE UPDATE: 4-9-2023

Illustratie baarmoeder: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.

Lees ook:
10 Dingen die je zou moeten weten over je vagina
5 Redenen om wel naar de huisarts te gaan
Redenen om je wel te schamen
10 Redenen om wel blij te zijn met je menstruatie
7 Tips voor een happy vagina