Zo nu en dan duikt de term free bleeding weer eens op. Vrij bloeden dus. Ofwel menstrueren zonder de doorlekbescherming van maandverband, tampons, sponsjes en cups. Niet per ongeluk, maar vanuit een bepaalde visie.

Een van de minst overtuigende redenen is dat het comfortabeler zou zijn. Niet iedereen kan even goed tegen maandverband en tampons, dat is een feit. Maar of vrij bloeden echt prettiger is? Zonder producten die bloed opvangen of absorberen verander je al gauw in een wandelende stempelset. En bloedvlekken verwijderen uit textiel, is geen appeltje-eitje.

Een andere reden die wordt aangevoerd: het milieu. Door geen wegwerp menstruatieproducten te gebruiken, kun je inderdaad een hoop afval besparen. De vraag is alleen of de berg wasgoed die #freebleeding oplevert, die ecologische vrouwenvoetafdruk wel helpt verkleinen. Tenslotte zijn er ook producten die je kunt hergebruiken. Verder zijn er mensen die menstruatiebloed gewoon lekker vinden. Een verhaal apart.

#Freebleeding is een succesformule als je een statement wilt maken of aandacht wilt

Free bleeding om de bovengenoemde motivaties gaat geen hype worden. Zoveel zal duidelijk zijn. Maar vrij bloeden is absoluut een succesformule als je een statement wilt maken of aandacht wilt genereren. Zo werd de Amerikaanse muzikant/producer/activist Kiran Gandhi in april 2015 in één klap wereldnieuws toen ze vrij bloedend de London Marathon liep. In haar essay A Modern Piece legt ze uit hoe ze tot haar actie kwam. Foto’s van Gandhi, die met een bloedvlek in haar sportbroek de finish passeerde, gingen viral.

Gandhi was trouwens niet de eerste die zichtbaar ongesteld een marathon uitliep. In 1996 won de Duitse atleet Uta Pippig de Boston Marathon terwijl menstruatiebloed langs haar benen sijpelde, naar dat was een ongelukje dat door de verzamelde pers nadrukkelijk werd genegeerd. Terug dus naar 2015. In maart dat jaar werd een andere bloedvlek-in-sportbroek wereldnieuws: die van de Canadese dichter en performer Rupi Kaur. Haar doorlekfoto’s werden tot twee keer toe door Instagram verwijderd. En dat was precies de bedoeling. Met haar actie wilde Kaur aantonen hoezeer menstruatie nog altijd een taboe is. Missie geslaagd. Maar was het #freebleeding?

Niet elke doorlekvlek op social media is het resultaat van een potje vrij bloeden. Kijk naar de video van de Amerikaanse yogaleraar Stephanie Gongora die in februari 2016 de hele wereld over ging. In het filmpje is te zien hoe zij met een rode vlek in haar witte leotard yogaoefeningen doet. Om aandacht te vragen voor het wereldwijde menstruatietaboe, legde ze op Instagram uit. Net als Gandhi dus. Met één verschil: ‘This is just a leak, not free bleeding,’ zo verduidelijkte Gongora op Instagram.

Niet elke doorlekvlek op social media is het resultaat van een potje vrij bloeden

Menstruatiebloed is een prima medium als je een punt wilt maken. Het lijkt weinig uit te maken of dat bloed het resultaat is van een doorlekvlek of van #freebleeding. Dat werd al in 2012 gedemonstreerd met de serie There Will Be Blood van de Zweedse fotograaf Emma Arvida Bystrom. De serie toont foto’s die je in elk modemagazine zou kunnen tegenkomen, met dat verschil dat de modellen zijn doorgelekt. Dat voelt ongemakkelijk en dat is best bijzonder. Wie biologieles heeft gehad, hoort te weten dat menstruatiebloed in principe een onschuldig goedje is. Dat kun je van poep en urine – aantoonbaar bronnen van bacteriën – niet zeggen. Toch gaan we daar veel ontspannener mee om. Ook bloed door geweld roept veel minder afgrijzen op. Volksstammen mensen kauwen gedachteloos een hele pizza weg terwijl ze een horrorfilm bekijken.

Publiekelijk menstrueren vinden we nog altijd enorm gênant. Daar hoef je niet eens heel preuts voor te zijn. Dat werd onbedoeld duidelijk tijdens een recente aflevering van het allesbehalve preutse tv-programma Spuiten & Slikken, waarin presentator Emma Wortelboer met een fake doorlekvlek in haar broek de straat op ging. Ze leek oprecht verbaasd dat voorbijgangers haar daarop attent durfden te maken. Was de heimelijke verwachting dat menstrueren een nog groter taboe zou zijn dan masturbatieles krijgen op tv of een trendy type drugs uitproberen?

Om je punt te maken hoef je niet per se met echt bloed in de weer. Kijk naar de Leak Chic campagne van Chella Quint, die met een uitknippatroon de doorlekvlek tot fashion statement wilde maken. Of toch wel? De Amerikaanse menstruatieactivist Cass Clemmer – bedenker van kleurboek Toni the Tampon – postte in 2017 een foto van zichzelf met een fikse doorlekvlek in het kruis om aandacht te vagen voor een vergeten groep menstrueerders: de transman.

Vrij bloeden kan natuurlijk ook naakt. De Filipijnse May Ling Su legde voor kunstproject On my Period twee jaar lang haar menstruatieperioden vast. Ze maakte onder meer foto’s en video’s van zichzelf terwijl ze bloedde en beschilderde zichzelf met bloed. In een uitzending van Metropolis zie je haar tijdens zo’n bodypaintsessie op het strand. Ook de Nederlandse antropologe en doela Iris Josephina Verstappen liet zich fotograferen met  menstruatiebloed op haar lichaam. Vanuit eenzelfde visie: als vrouwen zich blijven schamen voor een volkomen natuurlijk fenomeen – en voor hun eigen bloed – geven zij die schaamte onbedoeld aan de volgende generatie door. Het wordt tijd om die cirkel te doorbreken.

Strikt gezien is #freebleeding zo oud als de weg naar Rome

Wint #freebleeding aan populariteit? In 2014 leek er even sprake van een hype, maar de social media storm die toen opstak, bleek het resultaat van een goed geregisseerde hoax van het anti-feministische platform 4Chan. De oudste traceerbare blogpost over ‘vrij bloeden’ stamt trouwens al uit 2004. Strikt gezien is vrij bloeden zo oud als de weg naar Rome. Middeleeuwse vrouwen lieten hun menstruatiebloed gewoon lopen, zoals ze in die dagen ook poepten en plasten waar het zo uitkwam; in de goot of op het ‘gemak’. Tot het eind van de achttiende eeuw droegen vrouwen sowieso geen (onder)broek. Broeken waren namelijk een symbool van mannelijkheid en dus verboden. De vrouwenonderbroek werd pas halverwege de negentiende eeuw mainstream en de vroegste exemplaren hadden nog geen kruis.

Vandaag de dag zijn er twee vormen van #freebleeding: vrijwillig en onvrijwillig. Voor veel vrouwen in de wereld is vrij bloeden namelijk allesbehalve een vrije keuze. Voor daklozen of vluchtelingen bijvoorbeeld. Tijdens Menstrual Hygiene Day – elk jaar op 28 mei – wordt aandacht besteed aan de naar schatting honderd miljoen vrouwen in de wereld die school en of werk moeten missen omdat zij niet over veilige en betaalbare menstruatieproducten kunnen beschikken.

Voor een select groepje is vrij bloeden – of het opzettelijk showen van menstruatiebloed – een vorm van vrije meningsuiting of menstrueel activisme. Het wemelt van de Instagram accounts waarop je bebloed maandverband en bloedspetters in de toiletpot voorbij ziet komen. Het social media platform dat een paar jaar terug die keurige foto’s van Kaur in een joggingbroek verwijderde, denkt waarschijnlijk met heimwee terug aan die goede tijden, nette tijden.

Editie NL besteedt aandacht aan het fenomeen free bleeding in de uitzending van maandag 30 april, vanaf 18.17 uur op RTL4.

Lees ook:
Period Podcastselectie 
Period Playlist
Period Boekenoverzicht
Period Filmwijzer 

Foto opening: Shutterstock.

Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.