Op je achtste of negende al een pak maandverband mee in je schooltas? Hartstikke normaal. Althans, als de trend dat meiden steeds jonger ongesteld worden zich doorzet. Wat zegt de wetenschap hierover?
Steeds eerder menstrueren
Lag in 1900 de gemiddelde menarcheleeftijd – de leeftijd waarop meiden voor het eerst menstrueren – in West-Europa nog tussen de 14 en 15 jaar, in 2000 was dat gemiddeld al 12,4 jaar. Deze daling speelt overal ter wereld: een Koreaanse studie laat zien dat de gemiddelde menarcheleeftijd daar gezakt is van 16,9 jaar (bij vrouwen geboren tussen 1920 en 1925) naar 13,8 jaar (bij vrouwen geboren tussen 1980 en 1985).
Amerikaans onderzoek uit 2024 meldt eenzelfde daling. In de Apple Women’s Health Study rapporteerden 71.341 vrouwen van verschillende leeftijden wanneer ze voor het eerst ongesteld werden. Daarnaast gaven ze informatie over hun afkomst, inkomen, BMI en hoelang het duurde voordat ze een regelmatige cyclus hadden.
In deze studie werd de menarcheleeftijd in categorieën verdeeld: voor je negende is ‘erg vroeg’, voor je elfde is ‘vroeg’ en na je zestiende is ‘laat’. Wat bleek? Hoe jonger de vrouwen waren, hoe eerder zij hun menarche hadden. Deelnemers geboren tussen 1950-1969 waren gemiddeld 12,5 jaar, met 8,6% van hen in de categorie ‘vroeg’ en 0,6% in de categorie ‘zeer vroeg’. De jongere vrouwen, geboren tussen 2000-2005, kregen hun menarche met gemiddeld 11,9 jaar. Van hen werd 15,5% vroeg (dus voor hun elfde) en 1,4% zeer vroeg (voor hun negende verjaardag) ongesteld.
3 Redenen: genen, overgewicht en slaapgebrek
Er zijn verschillende redenen waarom meisjes steeds jonger ongesteld worden. Zo is bekend dat je genen, maar ook je levensomstandigheden, zoals bijvoorbeeld je eetpatroon, een grote rol spelen. Onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk uit 2024 identificeerde maar liefst 1.080 variaties in DNA die invloed hebben op de menarcheleeftijd. Iets minder dan de helft van die genetische variaties zorgt al voor gewichtstoename in de kindertijd en leidt zo tot een vroegere menarche. Een studie onder Chinese kinderen uit 2023 liet zien dat laat naar bed gaan en weinig slapen tot een eerdere puberteit leidt.
Vaak is het een combinatie van factoren die voor een vroege menarche zorgt: bijvoorbeeld slaapgebrek, stress, overgewicht en een slecht eetpatroon. Tegenwoordig worden ook milieu-invloeden, zoals bijvoorbeeld luchtvervuiling (zowel een Poolse studie als een Amerikaanse studie – beiden uit 2023 – tonen een link aan tussen luchtverontreiniging en een vroege menarche) en hormoonontregelende chemicaliën meegenomen als eventuele redenen. Andere mogelijke oorzaken zijn jeugdtrauma’s en familieproblemen (die voor stress zorgen). Zelfs de lockdown tijdens Covid-19, en de stress die dit met zich meebracht, houdt volgens een Italiaanse studie mogelijk verband met een eerdere puberteit. De eerder genoemde Apple Women’s Health Study laat zien dat vooral meiden uit huishoudens met lage inkomens en etnische-culturele minderheden eerder beginnen te menstrueren.
Zet deze trend zich door? Daarover is de wetenschap het nog niet eens. Het zal grotendeels aan de maatschappij liggen. Groeit het aantal meiden met overgewicht, stress en slaapgebrek en zien we daarnaast een toename van hormoonontregelende chemicaliën in onze verzorgingsproducten en luchtvervuiling in onze steden? Dan zal over een paar decennia het wellicht niet abnormaal zijn om in groep 5 al voor het eerst te menstrueren. Gaan we als wereldbevolking allemaal gezonder eten, meer bewegen, meer slapen en beter voor het milieu zorgen, dan is het best mogelijk dat de gemiddelde menarcheleeftijd juist langzaam weer omhoog gaat.
Wat zijn de risico’s van jong menstrueren?
Meiden worden niet alleen steeds jonger ongesteld, het duurt ook langer voordat hun menstruatiecyclus een beetje lekker loopt. De Apple Women’s Health Study meldde dat het percentage vrouwen dat binnen twee jaar na de menarche een regelmatige cyclus had was gedaald van 76% (bij de vrouwen geboren tussen 1950-1969) naar 56% (bij de vrouwen geboren tussen 2000-2005).
Vervelend, om op je tiende al ongesteld te worden. Maar is het erg? Nou, best wel. Aan een vroege menarche kleven namelijk gezondheidsrisico’s. Zo is er een hogere kans op borstkanker, diabetes type 2 en hartziekten op latere leeftijd. Meisjes die voor hun twaalfde ongesteld worden hebben 23% meer kans om later borstkanker te krijgen dan meisjes die dat pas na hun vijftiende worden. Ook blijven zij kleiner (na de menarche groei je nog maximaal tien centimeter) en hebben ze later meer kans op obesitas.
Naast de lichamelijke, zijn er ook psychologische gevolgen. Voor erg jonge meiden kan het verwarrend zijn al met maandverband in de weer te moeten. Daarom is meer voorlichting nodig. Op de middelbare school pas over menstruatie leren terwijl je op de basisschool al ongesteld bent geworden, is mosterd na de maaltijd. Snel aan de menstruatieles dus, bij voorkeur al op de lagere school. De verantwoording voor menstruatie-educatie begint natuurlijk thuis. Ingewikkeld hoeft het niet te zijn. Zet een boek in de kast. Kijk een menstruatieanimatie. Bezoek een menstruatiemuseum. Of speel een educatief spelletje. Zet menstruatie op de agenda voordat je maandverband in de schooltas moet stoppen.
Period! is een onafhankelijk, online magazine over de menstruatiecyclus. De informatie op Period! vervangt geen medisch consult. Raadpleeg bij medische klachten altijd een arts. In redactionele artikelen kom je soms affiliatielinks tegen. Gesponsorde samenwerkingen vind je in de categorie Spotlight. Heb je vragen? Kijk dan even op onze contactpagina.
Lees ook:
Heb ik soms myomen?
Te weinig: kan dat ook?
En toen ging het mis
Niet meer ongesteld
Wanneer is veel teveel?
